چکیده
تاریخ تحولات آب در قرن معاصر با توجه به رشد تکنولوژی روندی بسیار سریع و گسترده داشت. پروپوزال پایان‌نامه اخیر بر این اساس بود که تحقیق شود چرا در کرمانشاهان که در عهد باستان مهد الهه‌های آب و احترام به آب بوده در قرن معاصر این‌چنین در آن، آب مورد هجوم فاضلاب و غارت و بی‌احترامی قرار گرفته است. از سوی دیگر ریشه برخی آئین‌ها ومراسمات محلی در ارتباط با آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها چه بوده و این فرهنگ‌ها به چه سرنوشتی دچار آمده‌اند. اما گستره پهناور فرهنگ آب، به فرهنگ ساخت و سازها، فرهنگ بهره‌برداری از پروژه‌های آبی، تغییرات در قوانین و حقوق آب، حیطه آموزش، بطور کلی مدیریت آب و سیاست‌های کلی کشور در بعد از انقلاب و همچنین فرهنگ آئین‌ها و رسومات سنتی آب یا فولکلور آب بر می‌گردد که این حجم از مطالب هرگز در چندین پایان‌نامه و رساله دکتری نیز نمی‌گنجد بویژه آنکه به سیاست‌های کلی کشور مربوط است و مختص یک استان مثل کرمانشاه نیست. محرمانه بودن اطلاعات و آمار آب در استان کرمانشاه بعلت مرزی بودن و همچنین عدم وجود منابع چاپ شده‌ای در این زمینه نیز مزید بر علتی شد که نتوان روی این موضوع با این گستردگی کار کرد. ناچار بر آن شدیم موضوع پایان‌نامه را بر یکی از مباحث فوق یعنی فرهنگ آئین‌ها و رسومات سنتی آب با تکیه بر چشمه‌ها گسیل نماییم که در واقع اصل فرهنگ پایدار آب می‌تواند باشد. در این گشایش راه بر این مسیر استوار افتاد که روی داستان آئینی چشمه‌ها ، ریشه‌های آن، نگاه مذاهب مختلف مردمان کرمانشاهان به آن و سرنوشت آنها تحقیق شود. در این پژوهش خواسته‌ایم به شناخت آئین‌های موجود آب برسیم و اینکه این آئین‌ها و رسومات چه نقشی می‌توانند در حفاظت از آب و جلوگیری از بی‌احترامی و آلودن و غارت آب داشته باشند که بشود در بازآفرینی آنها تلاشی ورزید. داده‌های این پژوهش مقدار زیادی حاصل شناخت و تجارب شغلی نگارنده در رشته مهندسی آب و همچنین ارتباطات قومی و آئینی با ایلات و عشایر کرمانشاهان بوده که با تحقیقات میدانی و مصاحبه با افراد آگاه تکمیل و با پژوهش کتابخانه‌ای مورد مطالعه تطبیقی با فرهنگ و آئین‌های باستانی ایران و جهان قرار گرفت تا ارتباط بین آنها بدست آید و فلسفه این آئین‌ها روشن گردد و از سویی تاثیرات دوسویه بین فرهنگ آئینی چشمه‌ها و دلایل آلودگی و بی‌حرمتی آب مشخص شود تا در صورت امکان مراسمات چشمه‌ها را زنده نموده و در تنویر افکار نسل جدید در حمایت از آب که با فرهنگ‌های بومی بیگانه شده‌اند کوششی بعمل آید.
عزیز دانشور (1401) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته ایران‌شناسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
