چکیده
هدف این پژوهش، واکاوی مؤلفهها و فرایندهای تعیینکنندۀ عملکرد تعاونی آببران از منظر کشاورزان و کارشناسان محلی است تا با ارائۀ یک نظریۀ زمینهای و مدل پارادایمی با رویکرد دادهمحور، ساماندهی نظام موجود بهرهبرداری از آب کشاورزی، برای استفادۀ مطلوب از منابع آب میسر شود.
از روش تحقیق گراندد تئوری و فنون گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبۀ عمیق و مصاحبۀ گروه متمرکز استفاده شد. تحلیل دادهها با کدگذاری صورت پذیرفت. دادهها از طریق چهار نشست مصاحبۀ گروه متمرکز با 32 نفر از بهرهبرداران شبکۀ آبیاری هلیلان استان ایلام و مصاحبه با 10 کارشناس ادارات دولتی جمعآوری شد.
شرایط زمینهای شامل 9 مقوله، شرایط مداخلهگر شامل 3 مقوله، شرایط علی شامل 13 مقوله، راهبرد بهرهبرداران شامل 3 مقوله و پیامدها شامل 7 مقوله است. مهمترین شرایط علی شامل «نبود سیاستگذاری مشخص در قوانین مرتبط با مشارکت مردم در مدیریت منابع آب»، «نحوۀ عملکرد و میزان هماهنگی دستگاههای دولتی» و «عدم استقبال کشاورزان از عضویت در تعاونی آببران» بود. همچنین شرایط زمینهای و مداخلهگر مانند «وجود خردهمالکی و عدم یکپارچگی اراضی»، «تأثیر منفی تجربۀ شرکت سهامی زراعی در گذشته»، «مشکل کمبود آب» و «کاهش اعتماد بهرهبرداران به دولت» مقولههای اصلی مدل پارادایمی بودند.
روابط منطقی بین این مقولهها با مقولۀ هستهای پژوهش که «شکست کارکردی نظام بهرهبرداری در شبکۀ آبیاری هلیلان» بود، بهعنوان فرایندهای منتج به بروز مقولۀ هستهای و پیامدهای این فرایند تشریح و در قالب مدل ارائه شده است.
مجتبی کلانتر، خدیجه سفیری و ایرج ساعی ارسی، دوفصلنامه توسعه محلی، دوره 16، شماره 2، شماره پیاپی 31، پاییز و زمستان 1403، اسفند 1403، صفحه 500-479.
