چکیده
بازار آب به ساز و کاری برای تخصیص آب بر مبنای مبادله‌ی حق آبه اطلاق می‌شود که به تعیین قیمت تعادلی در بازار منجر می‌گردد. در حال حاضر، در برخی از مناطق کشور بازارهای محلی و غیر رسمی آب در حال فعالیت هستند. اما اخیراً تلاش‌هایی از سوی برنامه‌ریزان بخش آب کشور در زمینه‌ی ایجاد بازار آب رسمی شکل گرفته است. یکی از عوامل مهم در موفقیت بازارهای آب، تدارک بستر نهادهای مورد نیاز است. هدف این پژوهش، ارزیابی ساختار نهادی مورد نیاز برای ایجاد بازار آب در حوضه‌ی آبریز رودخانه‌ی زاینده‌رود است. اطلاعات مورد نیاز به شیوه‌ی نظرسنجی از خبرگان بخش آب حوضه‌ی آبریز رودخانه‌ی زاینده‌رود گردآوری شده است. جامعه‌ی آماری این بررسی شامل مدیران، دانشگاهیان، حقوق‌دانان و کارشناسان آب است. داده‌های مورد نیاز با انجام مصاحبه‌ی حضوری و تکمیل پرسشنامه‌ی ساختار یافته جمع‌آوری شده است. در بخش نخست، ساختار حکمرانی آب در منطقه با استفاده از مدل نهاد- عملکرد مورد سنجش قرار گرفته است و در بخش دوم، با استفاده از چارچوب تحلیل توسعه‌ی نهادی اوستروم وضعیت قواعد مورد نیاز ایجاد و موفقیت بازار آبی کارامد در شرایط فعلی منطقه، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نتایج بخش نخست نشان می‌دهد که در عملکرد نهاد آب، بیشتر از آن که اثربخشی کلی قوانین و سیاست‌های بخش آب نقش داشته باشند، اثربخشی کلی مدیریت سازمانی و اداری بخش آب تأثیرگذار و غالب است. به این معنا که نقش محوری را مدیریت فن‌سالارانه ایفا می‌کند. همچنین، ارزیابی کلی عملکرد بخش آب در چهار مولفه‌ی عملکرد فیزیکی، مالی، اقتصادی و عدالت در عملکرد نشان می‌دهد که عملکرد فیزیکی بالاترین میزان عملکرد را در بین سایر مولفه‌های عملکردی دارا می‌باشد. در بخش دوم، نتایج ارزیابی وضعیت قواعد هفت‌گانه‌ی مرزی، نقش‌آفرینی، اقتدار، گستره، اطلاعات، تجمیع و دستاورد نهایی حاکم بر بازار آب نشان داد، که قواعد دستاورد نهایی و تجمیع به ترتیب بازدارنده‌ترین قواعد مورد نیاز برای برقراری بازار آب در منطقه‌ی مورد بررسی می‌باشند. جمع‌بندی کلی این بررسی نشان می‌دهد که در شرایط کنونی بستر نهادی ایجاد بازار آب در منطقه مهیا نمی‌باشد.
آمنه یادگاری خوزانی (1394) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی کشاورزی – اقتصاد کشاورزی ـ سیاست و توسعه روستایی، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی.