تحلیل معیشت مبتنی بر گاومیش‌داری در مواجه با کم‌آبی در تالاب شادگان

چکیده

تالاب شادگان که یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین تالاب‌های کشور و حتی جهان است. وسعت تالاب، طبیعی بودن آن،غنای بالای گونه‌های گیاهی و جانوری و زیستگاه‌های آن، ارزش فوق‌العاده‌ای را برای این تالاب به ارمغان آورده است؛ علاوه بر این زندگی و معیشت بیش از 100 هزار نفر از ساکنین به این تالاب وابسته است. با این حال این تالاب با ارزش در سال‌های اخیر بدلیل عوامل طبیعی و انسانی با بحران کمیت و کیفیت آب مواجه شده و در اضمحلال و تخریب قرار گرفته است. یکی از پیامدهای بحران کم‌آبی تالاب در سال‌های اخیر کاهش جمعیت گاومیش بوده است؛ و این امر باعث به خطر افتادن معیشت تالاب‌نشینان که مبتنی بر گاومیش‌داری می‌باشد، شده است. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل معیشت گاومیش‌داران و رفتار سازگاری آنان در مواجه با کم آبی است که با روش توصیفی پیمایشی انجام گردید. جامعه آماری این پژوهش متشکل از خانوارهای گاومیش‌دار منطقه به تعداد 157خانوار است که با استفاده از فرمول کوکران 111خانوار از آنها به عنوان حجم نمونه برآورد و با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای با انتساب مناسب انتخاب گردید. ابزار جمع آوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخت است که روایی آن توسط صاحب‌نظران مورد تایید قرار گرفت و برای سنجش پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ (0.75) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS24 انجام شد؛ برای ساخت شاخص‌های ترکیبی دارایی‌های معیشتی رفع اختلاف مقیاس انجام شد. نتایج یافته‌ها نشان داد که دارایی‌های معیشتی گاومیش‌داران در سطح نامطلوبی قرار دارد به طوری که میانگین سرمایه انسانی (0.44)، سرمایه اجتماعی (0.34)، سرمایه فیزیکی (0.38)، سرمایه طبیعی (0.20) و سرمایه مالی (0.33) و دارایی‌های کل معیشتی (0.34) می‌باشند. و 76.6 درصدپاسخگویان به لحاظ میزان پایداری معیشتی در سطح ناپایدار می‌باشند. رتبه‌بندی رفتارهای سازگاری نشان داد رفتارهایی مانند دعا و نیایش، استفاده از شلنگ آب لوله کشی خانگی جهت خنک کردن گاومیش، فروش اموال و دارایی‌ها و کاهش دام و فروش آن رتبه‌های اول و رفتارهایی مانند شرکت در دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی، استفاده از مه‌پاش و احداث استخرهای مخصوص آبتنی گاومیش رتبه‌های آخر را به خود اختصاص داده‌اند. با استفاده از تحلیل خوشه‌ای، گاومیش‌داران را بر اساس دارایی‌های معیشتی به 3 گروه تقسیم نمودم. نتایج آزمون کروسکال والیس نشان داد که رفتارسازگاری گاومیش‌داران در مواجه با کم آبی برحسب دارایی‌های معیشتی متفاوت است؛ گاومیش‌داران با سرمایه مالی و فیزیکی بالاتر بیشترین رفتارسازگاری در مواجه با کم‌آبی را داشته‌اند. و نتایج همبستگی نشان داد بین رفتارسازگاری و سرمایه مالی، فیزیکی، طبیعی رابطه مثبت و معنی‌دار می‌باشد.

کوثر تامولی طرفی (1401) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی کشاورزی – ترویج و آموزش کشاورزی پایدار – ترویج کشاورزی پایدار و منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی.