چکیده
گذر از چالش‌های پیش روی مدیریت منابع آب کشور، توسعه و اجرای رویکردهایی را ضروری کرده است که بتوانند با مشارکت‌های اجتماعی و تقویت نیروهای بازار منجر به حل مسائل شوند. نقش مهم آب در فرایند توسعه پایدار، به ویژه برای کشور ما که با رشد شدید تقاضا (رشد جمعیت و توسعه بخش کشاورزی) همزمان با کاهش سطح منابع رو به روست، اهمیت انتخاب این نوع رویکردها را بیشتر کرده است. این مقاله تقویت و تشکیل بازارهای آب را یکی از رویکردهای محوری در مدیریت منابع آب معرفی می کند، به طوری که تقویت برنامه‌های دولت در حفاظت و نظارت بر منابع آب کشور به کمک ابزارها و نیروهای بازار و تقویت نهاده‌های ناظر بر بازارهای آب صورت می‌گیرد و به طور حتم این ابزارها و نیروها دستیابی به هدف‌ها را خواهد افزود. در این مقاله الزامات تشکیل بازارهای آب به اصلاحات در ساختار قوانین و حقوق آب، اصلاحات نهادی و سازمانی و توسعه شبکه‌های انتقال و آبرسانی طبقه‌بندی می‌شود. همچنین عواملی همچون تصریح حقوق آب، بازبینی در قوانین آب با رسمی شمردن مبادله و خرید و فروش آب، آزادی ورود و خروج به بازار، تشکیل نهادهای ناظر، بانک‌های آب و مراجع و نهادهای محلی حل اختلاف از جمله برنامه‌های اولویت‌دار در تشکیل این بازارها معرفی شده است. در این باره باید گفت نقش دولت به عنوان پشتیبان اصلی نیروهای بازار اهمیت فراوانی دارد و اصناف و نهادهای ناظر در بازار آب می‌توانند در اجرای سیستم‌ها و برنامه‌های کارامد تخصیص آب و بهبود الگوی مصرف مفید باشند. وجود نهادهای ناظر بر بازارهای آب، که دولت‌ها عضو اصلی آن به شمار می‌روند، نظارت بر دفع برون‌ریزها (پساب‌های کشاورزی و فاضلاب‌های شهری و صنعتی) و تخصیص مصارف پایه و کنترل اضافه برداشت‌ها را تضمین می‌کند. البته در ایران از روزگار پیشین بازارهای سنتی آب وجود داشته که در خصوص توسعه و رسمی شدن آنها، دولت ملزم به انجام اقدامات موثری بوده است.
جعفری، سید عباس، اقتصاد کشاورزی و توسعه زمستان 1383 – شماره 48 رتبه علمی-پژوهشی (وزارت علوم/ISC (30 صفحه – از 75 تا 104 .