چکیده
فرسایش خاک در میان فرایندهای مختلف تخریب زمین، به‌عنوان مشکل عمدۀ محیط زیستی شناخته شده است که باعث از بین رفتن خاک سطحی و مواد مغذی، کاهش حاصلخیزی و درنتیجه کاهش عملکرد محصول می‌شود. ارزیابی و تهیۀ نقشۀ ریسک و برآورد ارزش اقتصادی از دست رفته ناشی از اتلاف عناصر غذایی خاک می‌تواند زمینۀ لازم برای برنامه‌ریزی منطقی برای پیشگیری و کنترل فرسایش بادی را فراهم سازد. هدف این پژوهش، برآورد اقتصادی پیامدهای فرسایش بادی در تالاب هامون است که یکی از کانون‌های تولید گردوغبار در دشت سیستان محسوب می‌شود. این پژوهش در دو مرحله انجام شده است؛ در مرحلۀ اول با استفاده از مدل IRIFR که یک مدل تجربی برای برآورد شدت فرسایش بادی است، به بررسی شدت فرسایش و تهیۀ نقشۀ کلاس‌های فرسایش (خطر)، و همچنین تعیین میزان تولید رسوب سالانه در تالاب هامون اقدام شده است. در مرحلۀ دوم و مبحث اقتصادی، در دو بخش و با بهره‌گیری از اطلاعات به‌دست آمده از مرحلۀ اول، با استفاده از دو روش ارزیابی ریسک و هزینۀ جایگزین، به تهیۀ نقشۀ ریسک، و ارزش اقتصادی ازدست‌رفته ناشی از اتلاف عناصر اصلی غذایی خاک در اثر فرسایش بادی در تالاب هامون اقدام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که تالاب هامون دارای پنج کلاس خطر است که کلاس خطر کم با 41.15 درصد، بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده است. در مبحث اقتصادی، از منظر نقشۀ ریسک تالاب، بیشترین شدت ریسک با 59.93 درصد در کلاس خیلی کم، 32.68 درصد در کلاس خیلی زیاد و 7.36 درصد نیز در سایر کلاس‌ها واقع شده است. میزان ارزش اقتصادی ازدست‌رفتۀ عناصر اصلی خاک ناشی از فرسایش بادی در تالاب یادشده، معادل 994 میلیارد ریال برآورد شده است.
صالحه عرفانی، جعفر کامبوزیا، فاطمه آقامیر، حسین سرگزی، محمدرضا نظری و حسن اسماعیل زاده، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره ۲۷، شماره یک، بهار ۱۴۰۲، صفحه ۱۶۴-۱۳۲ .