سازه‌های موثر بر مشارکت بهره‌برداران در توسعه‌ی شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی: مورد مطالعه حوزه‌ی رودخانه‌ی بوژان شهرستان نیشابور

چکیده

در راستای توسعه‌ی منابع آب، اقدامات زیادی جهت کنترل و انتقال آب انجام گرفته است، در حالی که اقدامات کافی جهت توزیع اصولی آب در مزرعه به دلیل عدم اجرای کامل شبکه‌های توزیع، صورت نگرفته است. یکی از راه‌های ارتقای بهره‌وری در این رابطه، اجرای شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی است. بر این اساس تحقیق حاضر به بررسی سازه‌های موثر بر مشارکت بهره‌برداران در توسعه‌ی شبکه‌های فرعی آبیاری در حوزه‌ی رودخانه‌ی بوژان شهرستان نیشابور پرداخته است. روش تحقیق از نوع توصیفی – همبستگی بود که در اجرای آن از فن پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شد. جامعه‌ی مورد مطالعه، بهره‌برداران حوزه‌ی رودخانه‌ی بوژان در شهرستان نیشابور بودند. به منظور انتخاب نمونه‌ها، از روش نمونه‌گیری تصادفی متناسب استفاده و حجم نمونه 254 بهره‌بردار تعیین گردید. نتایج نشان داد که از بین متغیرهای تحقیق، ده متغیر مراجعه‌ی دیگران به بهره‌بردار، بازدید از مزارع نمایشی، ملاقات با مروجان و کارشناسان، دسترسی به اعتبارات و تسهیلات، تحصیلات، میزان آب در دسترس، مقدار اراضی زیرکشت، آگاهی از مزایا و معایب مشارکت، اختلاف با جهاد کشاورزی و رضایتمندی شغلی، توانستند جمعاً 60 درصد از تغییرات متغیر وابسته‌ی میزان مشارکت بهره‌برداران در توسعه‌ی شبکه‌های فرعی آبیاری را پیش‌بینی کنند. نتایج حاصل از واکاوی علّی متغیرها نشان داد که متغیرهای دسترسی به اعتبارات و تسهیلات، تحصیلات، مقدار اراضی زیرکشت و نگرش بهره‌برداران نسبت به مشارکت، بر متغیر وابسته‌ی میزان مشارکت در توسعه‌ی شبکه‌های فرعی آبیاری، اثر مستقیم داشته‌اند. در حالی که، متغیرهای شرکت در کلاس‌های ترویجی، رضایتمندی شغلی و تعداد اعضای خانوار بر متغیر وابسته‌ی میزان مشارکت در توسعه‌ی شبکه‌های فرعی آبیاری، اثر غیر مستقیم داشته‌اند. همچنین متغیرهای میزان مراجعه سایر بهره‌برداران به بهره‌بردار، بازدید از مزارع نمایشی، ملاقات با مروجان و کارشناسان، سابقه‌ی اختلاف با جهاد کشاورزی، میزان آب در دسترس، دارایی، درآمد و آگاهی بهره‌برداران از مزایا و معایب مشارکت، تأثیر مستقیم و غیر مستقیم بر میزان مشارکت در توسعه‌ی شبکه‌های فرعی آبیاری داشته‌اند. در پایان بر اساس یافته‌های پژوهش، بمنظور ارتقای مشارکت بهره‌برداران در توسعه‌ی شبکه‌های فرعی آبیاری، پیشنهادهای اجرایی ارائه گردیده است.

حمید نصرآبادی (1391) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی کشاورزی – ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه شیراز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی.