تبیین معیشت پایدار در مواجهه با خشکسالی (مطالعه موردی: سکونتگاه های روستائی بخش مرکزی شهرستان هشترود)

چکیده

بین بسیاری از نویسندگان و سازمان‌های عمده توسعه بین‌المللی این توافق وجود دارد که برای توسعه جوامع محلی رهیافت‌های گذشته و حال موفقیتی در کاهش فقر نداشته‌اند و بنابراین تغییر در رویکرد ضروری است. از جمله تلاش‌ها برای رسیدن به پایداری، تمرکز بر روی معیشت است؛ که مزیت مشخص آن ابراز وجود مردم است. تفکر و تمرکز برروی معیشت به‌عنوان وسیله درک کیفیت زندگی و رفاه، از رهیافت‌های نوین انتخاب استراتژی بهینه توسعه در جوامع در حال توسعه است. به‌گونه‌ای که منابعی را فراهم می‌آورد که با آن مردم می‌توانند زندگی خویش را ارتقاء داده و از آن لذت ببرند. هدف اصلی این پژوهش ضمن تبیین مفهوم معیشت پایدار، تحلیل رهیافت معیشت پایدار در مواجهه با یک دوره ده ساله خشکسالی حاکم بر مناطق روستایی است؛ بنابراین این پژوهش از نظر هدف جنبه‌های بنیادی وکاربردی دارد و از حیث ماهیت، از نوع توصیفی- تحلیلی است که ضمن بررسی دارائی‌های پنج‌گانه در دسترس ساکنین مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان هشترود و بررسی ساختارها و فرایندهای اثرگذار در معیشت پایدار منطقه، به ارائه استراتژی مناسب رهیافت معیشت پایدار می‌پردازد. جامعه آماری این پژوهش کلیه ساکنین سکونتگاه‌های روستائی بخش مرکزی شهرستان هشترود هستند که در طی یک دوره ده ساله در معرض خشکسالی واقع شده‌اند. روش تحقیق مبتنی بر روش اسنادی و پرسشگری بوده و از تکنیک‌های DEMATEL و ANP برای تحلیل دارائی‌ها و تعیین مهمترین دارائی اثرگذار در معیشت پایدار منطقه و روش تحلیل مسیر به منظور تعیین ساختارها و فرایندهای اثرگذار در معیشت پایدار منطقه استفاده گردید. همچنین برای انتخاب استراتژی بهینه از تکنیک SWOT و رتبه‌بندی نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت‌های ارزیابی شده از دیدگاه صاحب‌نظران و اساتید دانشگاه از تکنیک TOPSIS استفاده گردید. یافته‌ها نشان می‌دهد، سرمایه یا دارائی اجتماعی مهمترین دارائی اثرگذار بر معیشت پایدار ساکنین روستائی منطقه مورد مطالعه است و متغییر میزان تعلق اجتماعی به زندگی روستائی و متغییر سطح ایمنی و تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی (خشکسالی) مهمترین متغییرهای ساختاری و فرایندی در چهارچوب معیشت پایدار منطقه ارزیابی شدند. همچنین، استراتژی تهاجمی (SO)، به عنوان بهترین استراتژی جهت دستیابی به معیشت پایدار روستاهای منطقه مورد مطالعه تشخیص داده شد. براساس یافته‌های تکنیک تاپسیس نیز در رتبه نخست فرصت‌ها و در رتبه بعدی نقاط قوت بیش‌ترین تاثیر را در پایداری معیشت ساکنین دارا هستند.

صالح اصغری سراسکانرود (1395) پایان‌نامه دکتری تخصصی (PhD)، جغرافیا – جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، دانشکده جغرافیا.