چکیده
امروزه کاهش منابع آب به دلیل افزایش نیاز به دسترسی به آب شیرین و سالم، کاربردهای مختلف آب در بخش کشاورزی، صنعت، تولید انرژی، آب آشامیدنی و… دامن‌گیر مناطق مختلف دنیا شده است که منطقه خاورمیانه به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه خشک از شرایط حادتری به نسبت مناطق دیگر برخوردار است که ناشی از افزایش بی‌رویه جمعیت، عدم همکاری و مساعدت کشورها با یکدیگر، عدم بهره‌گیری از فناوری و روش‌های نوین در این زمینه می‌باشند. هیدروپلیتیک به مطالعه‌ی رابطه‌ی آب و سیاست: ستیز و همکاری میان ملت‌ها بر سر تقسیم منابع آبی و چگونگی اعمال قدرت از طریق آب می‌پردازد. پژوهش حاضر در قالب نظریه هیدروپلیتیک و با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا: پس از بررسی و تحلیل مناسبات تاریخی دو کشور ایران و عراق در زمینه‌ی رودخانه‌های مرزی، وضعیت رودهای مرزی دو کشور، اقدامات آنها و… به ارائه سناریوهای محتمل از آینده مناسبات هیدروپلیتیکی دو کشور پرداخته است. سوال اصلی پژوهش این است که رودخانه‌های مرزی چه نقشی در آینده مناسبات هیدروپلیتیک ایران و عراق ایفا خواهند کرد؟ و برای پاسخ به سوال مطرح شده سناریوهایی ارائه شد: – تنگناها و محدودیت‌های ژئوپلیتیکی عراق در دسترسی به آب‌های آزاد در کنار چالش‌های مربوط به مقوله ثبات سیاسی و امنیت داخلی تبدیل نگرانی‌ها و دغدغه‌های احتمالی حوزه رودخانه‌های مرزی با ایران را حداقل در کوتاه مدت به سمت منازعه پیش نخواهد برد. – شکل‌گیری دامنه جدیدی از همکاری‌های دو کشور با عنوان همکاری‌های زیست‌محیطی با محور آب – شکل‌گیری و تشدید گفتگوهای انتقادی زیست‌محیطی میان دو کشور به دنبال تشدید فعالیت های تنش‌زای ایران به عنوان کنشگر بالادستی در تسلط بر منابع آبی سرازیر شده به سوی عراق – شکل‌گیری یک استراتژی گفتگوی منطقه‌ای بر سر مسائل آبی. در حال حاضر به دلیل ضعف عراق از لحاظ ژئوپلیتیک، وابستگی به منابع آب ایران عدم ثبات سیاسی و درگیری‌های داخلی عراق: و درگیری ایران در منطقه و شرایط تحریم‌های بین‌المللی، وقوع جنگ بر سر منابع مشترک آبی حداقل در 10 سال آینده بعید به نظر می‌رسد و آنچه به وضوح قابل پیش‌بینی است روند دیپلماسی دوستانه و بدون تنش دو کشور می‌باشد.
گه شاو علیمراد (1399) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم سیاسی – روابط بین‌الملل، دانشگاه رازی، دانشکده علوم اجتماعی و تربیتی.
