چکیده
معمولاً بحران آب بهعنوان عدم تعادل بین عرضه و تقاضای آب بهحساب میآید، در صورتیکه، این مسئله فراتر از یک پدیدهی فیزیکی و هیدرولوژیکی است. بحران آب بهشکافی فراگیر در ابعاد نهادی و اقتصادی در توسعه، تخصیص، بهرهبرداری و مدیریت منابع آب بر میگردد. بنابراین برای مقابله با شرایط کنونی کمآبی، ضمن بررسی وضعیت موجود قوانین، سیاستها و مدیریتهای منابع آب، نیاز است اصلاحات نهادی جهت بهروز کردن نهاد آب انجام شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی معنا و مفهوم نهاد آب و ارزیابی اصلاح نهاد آب در کشور هست. برای رسیدن بهاهداف تحقیق، روش مورد استفاده پیمایشی و از نوع توصیفی-همبستگی و در محدوده زمانی 94-1393 است. یک مدل مفهومی برای تبیین ارتباط قوانین، سیاست و مدیریت آب و عملکرد بخش آب و نهاد آب ارائه و با استفاده از مدل معادلات ساختاری و آزمونهای مربوطه، روابط بین متغیرها موجود در مدل ارزیابی شد. جامعه آماری مورد نظر شامل صاحبنظران فنی و حقوقی حوزه آب در سطح ملی و برای گردآوری دادهها از پرسشنامه و مطالعه کتابخانهای استفاده شد. مرور تجارب کشورها نشان میدهد که انجام اصلاح نهاد آب بههدف ارتقاء بهرهوری، اثربخشی، پایداری و کاهش بار مخارج دولتی بوده و در بعضی از کشورها توجه بهبرابری و عدالت نیز ملاحظه میگردد. برای افزایش کارایی و امنیت لازم برای سرمایهگذاری در منابع آبی، وجود قوانین شفاف و لازمالاجرا آب و بازنگری آن در طول زمان ضروری بهنظر میرسد. همچنین نتایج نشان داد کارشناسان داخلی بر این باورند که رفتار حقوقی رایج با اشکال مختلف منابع آب یکسان نیست و تفاوتهای در برخورد حقوقی با منابع مختلف آب مشاهده میگردد. همچنین اثربخشی قوانین آب دارای تأثیر مثبت و معنیداری بر روی عملکرد بخش آب است و عاملهای قوانین موجود در مشارکت بخش خصوصی، ذیحسابی و حل تعارضات، عوامل موثری در عملکرد بخش آب بهشمار میآیند. بررسی عوامل مدیریتی نشان داد که توان عملیاتی مدیریت آب دارای تأثیر مثبت و معنیداری بر روی عملکرد بخش آب است. همچنین در نمونه مورد مطالعه اثر نظم در ذیحسابی بر توان عملیاتی مدیریت آب و عملکرد بخش آب معنیدار شد. با توجه بهنتایج پژوهش، برای ارتقاء اثربخشی قوانین و عملکرد بخش آب، بازبینی قوانین موجود آب و تصویب قوانین بهروز مطابق با چالشهای آبی کنونی کشور ضروری بهنظر میرسد. بهعلاوه، ارتقاء توان عملیاتی مدیریت آب، ایجاد یک سامانه مستقل ذیحسابی و نظارتی و ابتکار در استفاده از فنآوریهای جدید برای مدیریت موفق آب ضروری است.
پرویز بیات (1394) پایاننامه دکتری تخصصیPhD) ) رشته مهندسی کشاورزی – اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل، دانشکده کشاورزی.
