چکیده
آب یکی از مهمترین المان‌ها در پارک‌ها می‌باشد که اغلب در پارک‌های کشورمان محدود به استخر و آبنما بوده ولی اهمیت ویژگی‌های مختلف آن اغلب نادیده گرفته شده است. لذا این مطالعه جهت بررسی خصوصیات دموگرافیک و دلایل جذابیت المان‌های آبی در پارک‌ها و نقش آن از دید پرسش‌شوندگان انجام شد. پژوهش حاضر، از نظر هدف پژوهشی و کاربردی و با توجه به ماهیت مطالعه و فرضیه‌های مطرح شده، روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بود و اهدافی همچون شناسایی عوامل موثر در جذابیت بصری پارک‌های شهری و بررسی اشکال به کارگیری آب در مناظر پارک‌های شهری و تعیین تفاوت معنی‌داری بین ویژگی‌های استفاده‌کننده‌گان نسبت به مناظر بصری پارک‌ها در این تحقیق مد نظر می‌باشد. به نظر می‌رسد خصوصیت‌های مختلف آب مانند حالت سکون یا روان بودن آن بر خصوصیات زیبایی‌شناخت آن عنصر تاثیر دارد. بنابراین این مطالعه به منظور شناسایی نقش ارزش‌های بصری آب‌های روان و ساکن بر خصوصیات زیبایی‌شناختی منظر در پارک‌ها انجام می‌گیرد. در این راستا این فصل چارچوب مبانی نظری آب، شامل اهمیت و نقش آب، تاریخچه‌ی آن، ترجیحات افراد، اجزا و عناصر آبی و طبیعی بودن منظر آبی، اشکال کاربرد آب و خصوصیات آب و عوامل موثر در جذابیت بصری پارک‌ها اختصاص یافت. تعداد حجم نمونه از طریق روش‌های آماری به دست آمد که تعداد آن 210عدد بود. تحلیل داده‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار Spss صورت گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد تفاوت قابل‌توجهی در نظر افراد با گروه‌های جنسی متفاوت نسبت به علاقه به مناظر آبی در پارک‌های شهری وجود ندارد و زنان (با میانگین 4.31 و انحراف معیار 0.45) و مردان (با میانگین 4.45 و انحراف معیار 0.52) تقریبا نظرات مشابهی در زمینه علاقه به مناظر آبی دارند.همچنین مجردین (با میانگین 4.12 و انحراف معیار 0.55) نسبت به متاهلین (با میانگین 3.80 و انحراف معیار 0.79)، در این مطالعه بیشتر علاقمند به مناظر آبی در پارک‌های شهری می‌باشند. در رابطه با سطح سواد نیز بیشترین تمایل به مناظر آّبی به افراد لیسانس اختصاص دارد.. اغلب افراد زیبایی‌های بصری را دلیل اصلی دلیل بازدید از آبنماها عنوان کردند که بیش از نیمی از این افراد بیشتر از 10 دقیقه را مدت زمان حضورشان جهت تماشای آبنماها و اجزای آبی اعلام نمودند. 60 درصد از این پرسش‌شوندگان، فصل تابستان را جذاب‌ترین فصل از نظر زیبایی‌های بصری گزارش نمودند. در این بررسی نظر سوال شوندگان در مورد خصوصیات آب جاری و شکل کاربرد آن در پارک‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل، در تمامی سوالات پرسیده شده در این خصوص رضایت وجود داشت. بیشترین میزان توافق نیز متعلق به مولفه‌های تاثیر آبشارهای کوچک در مسیر حرکت آب، بر جذابیت بصری و صوتی مسیرهای آبی، جذابیت مسیرهای آبی با نورپردازی مسیرهای آبی، مطلوبیت آب‌های جاری در مقایسه با آب‌های ساکن، تاثیر بسترهای طبیعی بر جذابیت مسیرهای آبی و تاثیر روشنایی در جذابیت مسیرهای آبی با جریان ملایم بود. همچنین بیشترین ضرایب در مولفه‌های نقش آب در تلطیف دمای محیط، تاثیر آب جاری در کاهش اثر صداهای آزار دهنده بر روح و روان انسان‌ها، تاثیر مثبت استفاده از المان‌های آبی در پارک‌ها بر آرامش فکری کاربران پارک‌ها و تاثیر المان‌های آبی بر افزایش جذب توریسم به دست آمد. از دید پرسش‌شوندگان سه مولفه افزایش زیبایی منظر، ایجاد نقطه تمرکز بصری و شکل دهی فضایی به اجزای شهری و ایجاد هماهنگی بصری بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین انگیزه حضور نیز متعلق به مولفه‌های احساس آرامش، کاهش استرس و رفع خستگی روزانه بود. در اغلب تصاویر منتخب توسط پرسش‌شوندگان، منظر آبی بدون واسط مصنوعی، در حاشیه اجزای طبیعی منظر از جمله چمن و درختان قرار دارند. در بخشی از تصاویر، آب به طور ساکن به صورت برکه‌ها در منظر طبیعی قرار دارد و انعکاس در همه آن‌ها از خصوصیات غالب آب به شمار می‌رود، در حالی که در بخشی از تصاویر، آب‌های جاری مورد توجه پرسش‌شوندگان قرار گرفته است. آنچه که بیشتر به چشم می‌خورد، آبشارهای با نمای صخره‌ای، فارغ از طبیعی یا مصنوعی بودن آن، محبوب‌ترین نوع آبشار بود. همچنین، استخرها نامطلوبترین مناظر برای استفاده در اطراف مسیرهای پیاده‌روی داخل پارک‌ها انتخاب شدند. در پایان این نتیجه بدست آمد که میان نظرات گروه‌های مختلف به لحاظ دموگرافیک، نسبت به تاثیرگذاری مناظر و ساختارهای آّبی در جذابیت بصری پارک‌های شهری تفاوت وجود دارد و می‌توان از این تفاوت‌ها در جهت بهبود کارایی مناظر آبی مطلوب و رضایت‌بخش برای هر دسته از افراد استفاده نمود.
فرشید سرودیان (1399) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی کشاورزی – مهندسی فضای سبز، دانشگاه تبریز، دانشکده کشاورزی.
