چکیده
آب به عنوان منشا حیات و به رغم ارزش و اهمیتی که دارد، در بسیاری از موارد به طور بیهوده تلف می‌شود. این در حالی است که رشد روز افزون جمعیت، استفاده بهینه از منابع آب موجود را دوچندان کرده است. از آنجا که کمبود آب یکی از بزرگترین موانع توسعه است و یکی از بزرگترین چالش‌های کم آبی، ناکارآمدی مصرف آب در بخش کشاورزی می‌باشد، به‌ناچار، بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی یکی از ضرورت‌ها به شمار می‌رود. برای این کار نیاز به شناخت عوامل تاثیرگذار بر رفتار مصرف‌کنندگان است. تحقیق حاضر با روش پیمایشی به بررسی رفتار با آب در بین کشاورزان شهرستان‌های گمیشان و بندر ترکمن پرداخته است. بدین منظور تعداد 136 نفر از کشاورزان با روش نمونه گیری کاملاً تصادفی از بین 210 نفر کشاورز که زمین‌های خود را آبیاری می‌کردند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. جمع‌آوری اطلاعات با کمک پرسشنامه انجام گردید که اعتبار آن با روایی صوری و استفاده از نظرات اساتید دانشگاه، اعضای کمیته پایان نامه و کارشناسان کشاورزی شهرستان‌های تحت مطالعه مورد تایید قرار گرفت. پایایی نیز با محاسبه ضریب آلفای کرانباخ بررسی و تایید گردید. نتایج تحقیق نشان داد که متغیرهای نگرش، هنجار ذهنی و میزان کنترل بر رفتار مصرف آب، با رفتار با آب دارای رابطه مثبت و معنی‌دار می‌باشد. همبستگی نگرش نسبت به مصرف آب در کشاورزی بیشتر از سایر متغیرها بود. همچنین نتایج نشان داد که رفتار با آب در کشاورزی با آینده‌نگری، تحصیلات، درآمد و شغل کشاورزان دارای ارتباط مثبت و معنی‌دار می‌باشد. نتایج تحلیل مسیر نیز نشان داد که نگرش، هنجار ذهنی و کنترل بر رفتار به ترتیب می توانند 44، 4 و 0/9 درصد از تغییرات رفتار با آب در کشاورزی را توضیح دهند. از آنجا که یکی از مهمترین متغیرهای تعیین کننده رفتار با آب، نگرش نسبت به مصرف آب در کشاورزی است، بــرای ایجاد نگـرش مثبت در کشـاورزان نســبت بــه شیوه‌های مدیریت آب ضروری است راهکارهایی بـرای تشویق کشاورزان به رفتار مطلوب با آب در کشاورزی از طـرف سـازمان جهـاد کشـاورزی ارائه گردد. در این راستا، آموزش‌های ترویج جایگاه مهمی می‌تواند داشته باشد.
رحیمه نجفی (1394) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی کشاورزی – ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، دانشکده مدیریت کشاورزی.
