چکیده
امروزه در هر کشوری، اگر توسعه گردشگری منطبق بر اصول گردشگری پایدار نباشد، میزان زیان حاصل از آن کمتر از منافع مالی نخواهد بود. آب به‌عنوان آورنده زندگی و هسته اصلی گردشگری نقش زیادی در توسعه این بخش بر عهده دارد. تمامی اشکال گردشگری به آب وابسته هستند. سرانه جهانی مصرف این ماده در بخش گردشگری بیش از بخش خانگی است. از آن گذشته، مصرف آب در ایران نیز تقریباً دو برابر مصرف جهانی است. از سوی دیگر، منابع آبی در کشور ایران دچار وضعیتی بحرانی هستند. اگر اهداف برنامه ششم توسعه و سند چشم انداز بیست ساله گردشگری تحقق یابد میزان مصرف آب در بخش گردشگری و متعاقب آن در بخش خانگی کشور چندین برابر خواهد شد. تحقیق حاضر با فرض تحقق اهداف برنامه‌های مذکور به تحلیل و بررسی نقش بحران آب ایران در وضعیت گردشگری تا ده سال آینده پرداخته است. این تحقیق ازنظر ماهیت از نوع کاربردی و ازنظر روش از نوع تحلیلی، توصیفی و تطبیقی است. روش گردآوردی اطلاعات نیز میدانی و کتابخانه‌ای می‌باشد. روش تحقیق در دو بخش انجام شده است و الگوی مصرف آب در سه گروه گردشگران داخلی، گردشگران خارجی و ساکنان بومی به دست آمده است؛ مراکز اقامتی نیز با پرسشنامه‌ای مجزا مورد ارزیابی قرارگرفته‌اند. به‌طورکلی 4 نوع پرسشنامه با فراوانی 14 17 عدد مورداستفاده قرار گرفته است. در بخش دیگر نیز با تخمین میزان آب مصرفی گردشگران بین سال‌های 1395-1404 به تفکیک هرسال، به بررسی رابطه بین آب و بخش گردشگری در بخش خانگی پرداخته شده است. جهت تحلیل اطلاعات پرسشنامه‌ها، از روش‌های ارزیابی رتبه میانگین کروسکال-والیس و Tukey استفاده شده است. بررسی نتایج پرسشنامه‌های سه‌گانه در بین سه گروه انسانی جامعه آماری، نشان می‌دهد که گردشگران خارجی ازنظر مولفه‌های الگوی بهینه مصرف آب در مقصدهای گردشگری رتبه بهتری نسبت به گردشگران داخلی کسب کرده‌اند. همچنین الگوی مصرف آب در ساکنان بومی مناطق گردشگری کشور صحیح‌تر از الگوی مصرف گردشگران داخلی است. مراکز اقامتی نیز از نظر مصرف بهینه آب و سیاست‌های کاهش مصرف در وضعیت نامناسبی قرار دارند. از سوی دیگر نتایج بررسی میزان مصرف آب توسط گردشگران تا افق ده سال آینده نشان می‌دهد که سهم بخش گردشگری از مصرف آب در بخش خانگی به‌طور میانگین از 4.5 درصد در سال 1395 به 46.6 درصد در سال 1404 خواهد رسید. در صورت تحقق اهداف برنامه ششم توسعه و سند چشم‌انداز 20 ساله گردشگری، در صورت عدم برنامه‌ریزی قبلی، فشار فزاینده‌ای بر روی منابع آبی کشور وارد خواهد آمد و بخش خانگی اولین قربانی و بخش گردشگری نیز قربانی بعدی خواهد بود. منابع آبی ایران حتماً باید در هرگونه تصمیم و سیاست‌گذاری در زمینه توسعه گردشگری ایران، موردتوجه ویژه قرار گیرند.
ارسطو خیراللهی (1395) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته: جغرافیا دانشگاه زنجان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
