چکیده
از نخستین نشانههای پرستش، گرایش به طبیعت پرستی است. نمونههایی از این گرایش، هم اکنون در مناطق دور افتاده جهان میان انسانهای ابتدایی مشاهده میشود؛ چنانچه آب از ازل به عنوان عنصری پاک و مادّهی زندگی بخش مقدّس شمرده شده است. حتّی تمدّنهای بزرگ در کنار رودخانهها ایجاد شدهاند و در کنار آنها همیشه معابد وجود داشته است. هدف از این نوشتار بررسی و مقایسهی مفهوم آب و آتش در قرآن و عهدعتیق است که این بررسی، از نوع توصیفی و تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانهای و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، تحلیل محتواست. مهمترین یافتههای این پژوهش، با توجه به هر دو کتاب: برقراری عرش خداوند به روی آب بوده که حیات همه جانداران نیز به آب وابسته است، همچنین به نقشهای گوناگون آن در زندگی مادّی به احیای زمین، سرسبزی طبیعت و در زندگی معنوی انسان طهارت و غسلهای آیینی برای تلطیف روح و جسم انسان در مواجّهه با پروردگار جهان اشاره شده است و ذهن انسان را از توجّه به علل و عوامل مادّیِ تأمین آب منصرف ساخته و به عامل اصلی خلقت آن یعنی خداوند سبحان، معطوف داشته است. عنصر آتش نیز از یک سو، نمادی از ظهور تجلّی ملکوت معنا در عالم مادّی و مظهری از طبیعت روحانی است و در سویه متقابل خود، مظهری از قهر و خشم و شکوه عالم لاهوت (آتش دوزخ) و مرحلهای هراسناک از سوختن و گداختن است که گذر از آن (آزمون آتش) مرحلهای از تشرّف و عروج به مقامی بالاتر را در خود نهادینه کرده است. این پایانامه در پنج بخش تدوین شده که در فصل اول به کلیّات پژوهش، در فصل دوم به جایگاه آب و آتش در دیگر ادیان پرداخته شده است و در فصل سوم و چهارم مفهوم آب و آتش در قرآن و عهدعتیق مورد بررسی قرار گرفته شده است و در فصل پنجم به مقایسه و در نهایت به نتیجه گیری پرداختهایم.
لیلا بنده (1394) پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته الهیات و معارف اسلامی – عرفان اسلامی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.