چکیده
عراق و ترکیه دو کشور همسایه هستند که ارتباطات تاریخی، فرهنگی و اقتصادی دارند. این دو کشور جهت پیشرفت روابط خود از زمان تاسیس کشورهای خاورمیانه نیاز به همکاری برای منافع مشترک ایجاد شد؛ بویژه اینکه این دو کشور مرز جغرافیایی مشترک و مسائل مشترک دارند، مثل مساله آب، کردها، ترکمان، و در اخر مساله نفت؛ بدیهی است که روابط عراق و ترکیه در عصرهای پادشاهی و جمهوری دوستانه بود؛ بویژه در زمان پادشاهی هنگامی که اتحاد عراق و ترکیه در سال 1955 بود و تا پیمان بغداد پیشرفت کرد و این پیشرفت تا زمان جمهوری و تا دهه هفتاد و هشتاد میلادی در حوزه های سیاسی و اقتصادی و امنیتی ادامه داشت. از عنصر آب می‌توان به عنوان ابزار سیاسی استفاده کرد. همچنین مساله آب ارتباط بسیاری با موضوع توسعه و سیاست دارد؛ به همین جهت می توان گفت مساله آب موضوعی باشد برای منازعه. با توجه به کاهش ورودی آب از ترکیه، عراق در 2003 به بعد دچار مشکلات متنوعی شده است مثل: کاهش تولید محصولات کشاورزی، تجفیف، کاهش رطوبت، خشکی مناطق صحرایی عراق و تاثیر این خشکی بر پوشش گیاهی و همچنین افزایش غبار در عراق. این عوامل باعث می شود کیفیت آب شرب در عراق کاهش یابد، چنانچه هر قدر به سمت جنوب کشور برویم شاهد کاهش بیشتر کیفیت آب هستیم. با وجود این مشکلات کاهش ورود آب از ترکیه به عراق تاثیر منفی بر روابط عراق و ترکیه نداشته است چون عراق درگیر مشکلات متعدد و سنگین مانند حصار شدید در عهد صدام، اشغال امریکا، ارهاب و تروریست، مساله داعش و مساله کردها بوده است. عوامل مختلفی بر روابط ترکیه و عراق تاثیر گذاشت مثل مساله داعش و ورود ارتش ترکیه به عراق. این مهم‌ترین دلایلی است که مانع پرداختن عراق به مساله آب بوده است. اما پیش‌بینی می‌شود با کاهش بحران‌های امنیتی مساله آب جایگاه خود را نزد دولت عراق پیدا کند و بر روابط دو کشور تاثیر گذار باشد. کمبود آب برای کشاورزی، کمبود آب شرب و جفاف صحرایی بر دولت فشار می‌آید و دولت مجبور به بحث و مجادله با ترکیه می‌شود.
معصومه ابوهارون (1397) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم سیاسی – مطالعات منطقه‌ای ـ مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
