چکیده
کمبود آب و توزیع ناهمسان آن در جهان سبب تفاوت دسترسی به آن شده است. به این معنی که بخش زیادی از مردم جهان به ویژه در مناطق خشک و بیابانی دسترسی مناسبی به آب شیرین ندارند. از این رو آب به عنوان نیاز ضروری و کالای ارزشمند از سوی مردم شناخته شده و تلاش برای به‌دست آوردن آن منجر به هماوردی در طیفی از همکاری و تنش می‌شود. طی یک سده گذشته افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و رشد جمعیت شهرنشین، گسترش کشاورزی، رشد صنعت و دگرگونی در سبک زندگی به مصرف فزاینده منابع محدود آب انجامیده به‌گونه‌ای که طی همین مدت افزایش جهانی تقاضای آب شیرین به محدودیت بیشتر منابع آب شیرین دامن زده است. این وضعیت در آن دست کشورهایی که روی نوار بیابانی کره زمین قرار دارند پیامدهای امنیتی گسترده‌ای در بخش تولید مواد غذایی، تأمین آب و بی‌ثباتی اجتماعی و تعارض واحدهای سیاسی-فضایی داشته است. امروزه هیدروپلیتیک در جهت‌دهی به سیاست خارجی کشورها نقش فزاینده‌ای یافته است با این حال از بدو پیدایش اسرائیل تا کنون عنصر آب نقش تعیین کننده‌ای در سیاست خارجی این رژیم به ویژه در جنوب غرب آسیا داشته است. طی یک و نیم دهه گذشته تغییر الگوی مدیریت سازگار با کم‌آبی و فناوری پیشرفته شیرین‌سازی آب، رژیم صهیونیستی را در موقعیتی قرار داده است که بتواند افزون بر رفع نیازهای خود یکی از کشورهای پیشگام در عرصه فناوری نوین آبی باشد؛ مسئله‌ای که کشورهای پیرامونی این رژیم همچنان با آن مواجه هستند. رساله حاضر که ماهیت کاربردی دارد بر بنیاد فرضیه: محدودیت منابع آب به همراه نیازهای فزاینده کشورهای جنوب غرب آسیا به منابع پایدار آب، به طیفی از مناسبات هیدروپلیتیکی رژیم صهیونیستی با کشورهای منطقه از همکاری تا کشمکش جهت می‌دهد، بنا شده است. درون‌دادهای مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه‌ای و پیمایشی گردآوری شده، تحلیل داده‌ها مبتنی بر فنون آینده پژوهی از جمله تحلیل تاثیرات متقابل و تحلیل محتوا است. نتیجه پژوهش نشان داد این رژیم با تأکید بر رویکرد سیاست خارجی هیدروپلیتیک محور در منطقه به دنبال برون‌رفت از انزوای ژئوپلیتیک و تعامل با همسایگان مبتنی بر همکاری‌های آب‌پایه است، به‌گونه‌ای که این بار قلمروگستری این رژیم نه صرفاٌ با رویکرد سخت و نظامی بلکه ماهیتی هیدروپلیتیک و نرم خواهد داشت.
ابوالفضل مولائی (1401) پایان‌نامه دکتری تخصصی (PhD) ، رشته جغرافیا – جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، دانشکده علوم جغرافیایی.
