چکیده
امروزه آب در مناسبات بین کشورها از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. این اهمیت تا حدی است که قرن حاضر را قرن آب نامیده‌اند و مبتنی بر این اهمیت آب در رشته و حوزه‌های مختلف از جمله ژئوپلیتیک در قالب هیدروپلیتیک موردبحث و بررسی قرار می‌گیرد. چرا که مؤلفه‌های هیدروپلیتیک به‌عنوان بخشی از مؤلفه‌های ژئوپلیتیک از اهمیت و جایگاه برجسته‌ای در مناسبات ژئوپلیتیک کشورهای خاورمیانه و به‌ویژه مناسبات عراق و ترکیه برخوردار می‌باشند. بر این مبنا، تحقیق حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه‌ای) به انجام رسیده است. جامعه آماری تحقیق به‌صورت جامعه محدود شامل صاحب‌نظران متخصص ژئوپلیتیک و آشنا با کشور عراق بوده‌اند که در سطح 95 درصد مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق حاضر نشان‌دهنده آن است که مؤلفه‌های هیدروپلیتیک مؤثر بر مناسبات کشور عراق و ترکیه می‌تواند در قالب دو بعد مؤلفه‌های هیدروپلیتیک اولیه (مستقیم) 15 مؤلفه و ثانویه (غیرمستقیم) 10 مؤلفه در نظر گرفته شده است که از میان این مؤلفه‌ها مبتنی بر یافته‌های کتابخانه‌ای و میدانی 22 مؤلفه مورد تأیید قرار گرفت و سه مؤلفه رد گردید. نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان‌دهنده آن است که مؤلفه‌های هیدروپلیتیک مؤثر بر مناسبات کشور عراق و ترکیه شامل 22 مؤلفه می‌باشد که 15 مؤلفه در بعد مؤلفه‌های اولیه قرار دارند که سه مؤلفه اول آن شامل وضعیت منابع آبی کشور عراق؛ در اختیار داشتن سرچشمه رودها ترکیه؛ وابستگی به منابع آب مشترک است و 7 مؤلفه در بعد ثانویه قرار می‌گیرد که سه مورد اول آن شامل ساختار ژئوپلیتیک منطقه جنوب غرب آسیا؛ سطح تعامل بین دو کشور عراق و ترکیه و مسائل زیست‌محیطی کشور عراق می‌شود مبتنی بر نتایج تحقیق حاضر دو پیشنهاد برای کشور عراق ارائه شده است. پیشنهاد اول کشور عراق به دنبال تقویت دیپلماسی آبی خود باشد و دوم عراق تلاش کند یک سازه منطقه‌ای با شرکت عراق، ترکیه، سوریه و ایران مبتنی بر منابع آب شکل بدهد.
محمدعبدالحسین عباس حیدری (1401) پایان‌ناامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا – جغرافیای سیاسی – آمایش سیاسی فضا، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی.
