چکیده
با توجه به کمبود منابع آب و ریشه‌های تاریخی تنش‌های آبی در آسیای مرکزی یکی از موانع رشد و توسعۀ پایدار در این منطقه به‌طور تمام و ترکمنستان به‌طور خاص بحران آب و چگونگی تخصیص و بهرهبرداری از منابع آب است. منافع متضاد آبی کشورهای آسیای مرکزی، گسترش مناطق بیابانی و افزایش جمعیت، ترکمنستان را با چالش آبی روبه‌رو کرده است؛ بنابراین ترکمنستان برای مدیریت این مشکلات نیازمند منابع رودخانه‌های فرامرزی از جمله در حوضۀ آبی مشترک با ایران است. از سوی دیگر با توجه به محصوربودن ترکمنستان در خشکی، این کشور برای انتقال منابع غنی گاز خود به بازارهای جهانی، نیازمند بهرهبرداری از فضای پیرامونی از جمله پهنۀ جغرافیای ایران است. ایران نیز به‌عنوان قدرتی منطقه‌ای نیازمند ایجاد روابط اقتصادی و سیاسی و استفاده از ظرفیت‌های ژئوپلیتیک خود با ترکمنستان است. نوشتار پیش‌رو نتیجۀ پژوهشی کیفی در رابطه با روابط ژئوپلیتیک ایران و ترکمنستان است. در این نوشتار بهدنبال یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش هستیم که دو عامل منابع آب و انتقال انرژی چه تأثیری بر روابط ایران و ترکمستان دارند؟ این فرضیه مطرح است که «مناسب‌ترین زمینۀ عملی ارتقای روابط ایران و ترکمنستان در دو حوزۀ هیدروپلیتیک و ژئوپلیتیک انرژی است؛ چراکه دو کشور در این حوزهها مکمل ژئوپلیتیک یکدیگر محسوب میشوند». اما وضعیت ایران در نظام بین‌الملل در ارتباط با غرب سبب شده است که با وجود زمینه‌های مناسب مبتنی بر عامل‌های مشترک ژئوپلیتیک این روابط شکل نگیرد.
زهرا پیشگاهی فرد و کمال رنجبری، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران، دوره 13، شماره 2، پاییز و زمستان، مهر 1399، صفحه 417-391.
