چکیده
آب مایه حیات است، حتی در زمانی که به‌وفور یافت می‌شود. در سال‌های گذشته، اطمینان واهی از دائمی بودن خدمات آب در کشور ایران، باعث شده تا ساختار‌های نهادی مربوط به آب به صورت نامناسب و ناسازگار با تغییرات محیطی ایجاد شده و هنگام بروز بحران‌های مربوط به آب مانند خشکسالی، سیلاب و در مقیاس بزرگتر، تغییر اقلیم، توانایی انعطاف و تاب‌آوری در مقابل این تغییرات را نداشته باشند. بدین منظور، شناخت نظام حکمرانی آب کنونی در کشور، از نیاز‌های ضروری تلقی می‌شود. مطالعه حاضر به بررسی شیوه و رژیم نظام حکمرانی آب در حوزه آبخیز دریاچه طشک-بختگان که یکی از مناطق دچار چالش کم‌آبی می‌باشد، پرداخته است. برای تعیین شیوه حکمرانی آب در دو سطح نهاد (سازمانی) و ذی‌نفعان محلّی از پرسشنامه استفاده شد. در دو سطح نهاد و ذی‌نفع، به ترتیب روش‌های نمونه‌گیری گلوله‌برفی و تصادفی به کار گرفته شد. همچنین، به‌منظور تعیین رژیم حکمرانی آب در چهار شهرستان ارسنجان، نی‌ریز، خرامه و استهبان از روش تحلیل شبکه اجتماعی و روش نمونه‌گیری شبکه کامل استفاده شده؛ به‌علاوه، روابط نهاد-ذی‌نفع در دو مقوله حمایت‌های مالی و آموزشی، جهت تحلیل میزان روابط و تشخیص کنشگران کلیدی در این زمینه، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با به‌کارگیری 10 کارکرد فرعی حکمرانی آب مورد بررسی، شیوه سلسله‌مراتبی حکمرانی آب در منطقه غالب است. به‌علاوه نتایج تحلیل شبکه اجتماعی در شبکه سازمانی نیز نشان داد که رژیم حکمرانی آب کنونی در هر چهار شهرستان، رژیم متمرکز بوده که از ویژگی‌های شیوه حکمرانی آب سلسله‌مراتبی تلقی می‌شود. به‌منظور تعیین قابلیت نهاد غیررسمی جامعه محلّی نیز، با تلفیق شبکه نهاد-ذی‌نفع، مشخص گردید که سرمایه اجتماعی در نهاد غیررسمی جامعه محلّی، قابلیت ایجاد تغییر در رژیم حکمرانی آب و حرکت به‌سمت استقرار حکمرانی آب چندمرکزی دارد. می‌توان نتیجه گرفت که تعیین شیوه و رژیم حکمرانی آب، می‌تواند آغازی جهت اتخاذ برنامه کار آینده در جهت رسیدن به یک نظام حکمرانی آب مناسب باشد.
مجید رحیمی (1398) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی منابع طبیعی – علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه تهران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی – دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی.
