چکیده
عناصر چهارگانه در شکل‌پذیری تمدن‌های باستان نقش بسزایی داشته‌اند، لیکن پرداختن به دو عنصر آب‌وخاک و ارتباط آن با هنر مفهومی معاصر ایران که از دهه 50 شمسی در هنرمدرن ایران وارد شده و بازتاب این عناصر در آثار هنرمندان از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار گردیده است. هدف از این پژوهش، بررسی تقابل و همنشینی آب‌وخاک در باور اسطوره‌ای ایران و نحوه انعکاس این دو عنصر برای بیان ایده مفهومی در هنر مفهومی هنرمندان منتخب معاصر ایران می‌باشد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان تقابل و همنشینی آب‌وخاک دراندیشه اسطوره‌ای ایران را بررسی کرد و نحوه بازتاب آن در هنرمفهومی معاصر ایران چگونه است؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی هست و با استفاده از بررسی آثار و مطالعات مقاله‌ها، کتب و پایان‌نامه‌ها به گردآوری داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای به تحلیل آثار پرداخته‌شده است. در این پژوهش با بررسی ایزدان و خدایان این اساطیر و جایگاه آنان در تمدن‌های ایران، بین‌النهرین، مصر و یونان مشخص گردید که آب‌وخاک در آفرینش نظام هستی، دارای وحدت و یکپارچگی می‌باشند و همچنین می‌توانند باعث تقابل و فروپاشی نظم جهان گردند. یافته‌های پژوهش حاکی ازآن است که در باور اسطوره‌ای ایران، آب نماد زندگی هست و خاک نمادی از آفرینش انسان است که می‌تواند نماد زایش ومرگ باشد. بنابراین هنرمندان معاصر ایران با نگاهی به گذشته و باورهایی که در فرهنگ هر تمدنی وجود دارد و عناصر و نشانه‌هایی که می‌تواند برای تولید و خلق یک اثر هنری کاربرد داشته باشد بهره گیری کرده‌اند.
زهره عظیمی (1400) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی.
