جایگاه آموزش محیط زیست در حفاظت از تالاب‌ها مطالعه موردی تالاب شور و شیرین میناب

چکیده

زیستگاه‌های تالابی یکی از با اهمیت‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی کره زمین هستند. که از دیرباز نقش بسزایی در توسعه جوامع اطراف خود ایفاء کرده‌اند. با توجه به اهمیت تالاب‌ها، کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها در 13 بهمن سال 1349 در شهر رامسر شکل گرفت. از جمله تالاب‌های ثبت شده در این کنوانسیون، تالاب شور، شیرین و میناب است. آموزش یکی از موثرترین مولفه‌های تأثیرگذار بر توسعه هر کشور است. ترویج و آموزش محیط‌زیست نقش مهم و اساسی در حفاظت اصولی از محیط‌زیست دارد. با توجه به نقش و جایگاه آموزش‌های زیست‌محیطی در حفاظت از تالاب‌ها، پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه آموزش محیط‌زیست در حفاظت از تالاب‌ها (مطالعه موردی: تالاب شور، شیرین و میناب) انجام شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر 100 نفر از ذینفعان تالاب در دو روستای تیاب و کرگان در حومه شهرستان میناب، به گونه‌ای که خود شامل دو گروه مردان و زنان بوده است. در گروه آزمون مردان26 درصد و زنان 74 درصد و در گروه کنترل مردان 24 درصد و زنان 76 درصد از افراد جمعیت را به خود اختصاص داده‌اند. تحقیق حاضر از نوع روش پیمایشی بوده و در تابستان سال 1396 انجام شده است. داده‌های حاصل از پژوهش با استفاده از نرم‌افزار SPSS22 پردازش و با استفاده از آمارهای توصیفی و استنباطی (تحلیل کوواریانس تک متغیره و چند متغیره) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش پرسشنامه بوده است. پرسشنامه مورد نظر حاوی 38 پرسش از نوع طیف لیکرت پنج قسمتی به جمع‌بندی و ارزیابی نظرات پرداخته است. پرسشنامه محقق ساخته، توسط اساتید مربوطه اعتبار سنجی و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرونباخ 8/0 محاسبه گردید. پرسشنامه شامل سه مولفه می‌باشد. مولفه اول ارزیابی سطح آگاهی جامعه محلی درارتباط با تالاب شور، شیرین و میناب، مولفه دوم ارزیابی سطح آگاهی جامعه محلی در زمینه‌های تخریب و حفاظت از تالاب شور، شیرین و میناب و مولفه سوم ارزیابی جایگاه آموزش و مشارکت زیست محیطی در حفاظت از تالاب شور، شیرین و میناب بوده است. در ابتدا پرسشنامه‌ها بین دو گروه آزمون و کنترل توزیع شد. سپس چند جلسه دوره آموزشی دیداری و شنیداری در ارتباط با ابعاد مختلف تالاب مورد مطالعه برای گروه آزمون برگزار گردید. سپس، مجدداً پرسشنامه‌ها بین دو گروه توزیع شد. نتایج بدست آمده از آزمون مربع کای نشان داد که تعداد زنان و مردان و همچنین ترکیب شغلی و سنی در دو گروه آزمون و کنترل تفاوت معنادار نداشته است. بررسی فرضیات پژوهش با استفاده از آزمون‌های آماری مناسب نشان داد که هر سه مولفه مورد بررسی قابل تأیید می‌باشد و آموزش‌های زیست محیطی باعث افزایش آگاهی جامعه آماری گروه آزمون شده و با توجه به داده‌های بدست آمده، افزایش میانگین نمرات پس آزمون گروه آزمایش در هر سه مولفه تأیید می‌گردد. با توجه به اندازه اثر محاسبه شده، بیشترین مقدار (1/42 درصد) مربوط به مولفه جایگاه آموزش و مشارکت زیست محیطی مربوط به آموزش آگاهی زیست محیطی بوده است که مقدار عددی ذکر شده نشاندهنده این است که بیشترین تأثیر آموزش‌های ارائه شده بر مولفه مذکور بوده است. همچنین بین گروه‌های سنی و تحصیلی مختلف در نمرات مولفه‌ها در دو گروه آزمون و کنترل تفاوت معناداری وجود ندارد. نتایج آزمون تی استیودنت نشان داد سطح آگاهی جامعه آماری مورد بررسی در سطح پایینی قرار دارد. با توجه به نتایج بدست آمده تأثیرگذاری دوره آموزشی زیست محیطی کوتاه مدت برگزار شده بر تغییر نگرش جامعه محلی نسبت به ارزش‌های تالاب مورد بررسی، قابل مشاهده و تأیید می‌باشد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت آموزش در میان جامعه محلی تالاب شور، شیرین و میناب جایگاه خود را داشته و جامعه مورد بررسی آموزش‌پذیر و علاقمند به حفظ و نگهداری از تالاب مورد بررسی می‌باشند.

مهسا محمدنژاد (1396) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت و برنامه‌ریزی آموزش عالی – آموزش محیط زیست، دانشگاه تهران، پردیس دانشکده‌های فنی – دانشکده علوم مهندسی.