مقدمه و بیان مسئله: کمیابی آب و افزایش آلودگی منابع آب از یک طرف و افزایش سریع تقاضای آب به دلیل افزایش جمعیت و بهبود سطح زندگی درکنار تغییرات اقلیمی، دامنه‌ای گسترده برای بحران آب در سراسر جهان و ایران ایجاد نموده و در تولید محصولات کشاورزی آب به عنوان عامل محدود کننده‌ای تبدیل شده است. با توجه به شرایط موجود، بررسی سواد آبی و آموزش آن ضروری است. سواد آبی داشتن دانش، نگرش و رفتار صحیح درباره استفاده از آب است که با توجه به شرایط کنونی ایران و جهان سواد آبی سبب بهبود شرایط کنونی، افزایش محصولات و بهبود اوضاع کشاورزی، استفاده بهتر از آب، جلوگیری از هدر رفت آب، کنترل بحران آب و بهبود اوضاع زندگی می‌شود. با وجود این تفاسیر، سواد آبی توسعه زیادی پیدا نکرده و آن طور که انتظار می‌رود به آن پرداخته نشده است. رسانه وسیله حامل نقل و انتقال اطلاعات، ایده‌ها و افکار افراد و جامعه از فرستنده به گیرنده است. رسانه‌ها می‌توانند نقشی اساسی در توسعه همه جانبه جوامع و کشاورزی و سطح سوادآبی کشاورزان ایفا کنند. یکی از عوامل مهم توسعه بخش کشاورزی، ارائه خدمات آموزشی-ترویجی است. برای موفقیت ترویج نیاز است که به رسانه‌های دیجیتالی مجاز باشد تا کشاورزان تحت تاثیر قرار گیرند و بتوان از این طریق سطح سوادآبی و آگاهی کشاورزان را افزایش داد.
مواد و روش: تحقیق حاضر با هدف تحلیل جایگاه رسانه‌ها در ارتقاء سواد آبی کشاورزان شهرستان صحنه مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق 9000 نفر از کشاورزان شهر صحنه بودند. افراد نمونه شامل 230 کشاورزان منطقه بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. سواد آبی کشاورزی با 5 مولفه اصلی دانش، نگرش، رفتار آبی، رفتار عملی و رفتار زندگی مورد سنجش قرار گرفت. تحلیل‌ها آماری با استفاده از نرم افزارهای (SPSS) انجام شد. آلفای کل 870/0 شد.
یافته‌ها و نتیجه گیری: نتایج نشان داد که به صورت کلی، سواد آبی اکثریت کشاورزان در حد متوسط بود که 6/37 درصد از کشاورزان را شامل شد. همچنین بررسی‌ها نشان داد که رفتار آبی اکثریت کشاورزان در سطح متوسط بود (2/40درصد) که در این میان میزان دانش آبی کشاورزان با 47 درصد بیشتر از سایر مولفه‌ها بود. نگرش آبی اکثریت کشاورزان با میزان 39 درصد، خنثی بود. در پایان نتایج نشان داد متغیرهای رفتار اجتماعی و رسانه جمعی، سوادآبی، رسانه کلی، رفتار کلی اثر معنی‌داری داشتند. ضریب تبیین نشان داد که 950/0 تغییرات متغیر وابسته توسط متغیرهای رسانه جمعی، سوادآبی، رفتار اجتماعی، رسانه کلی ، تبیین میگردد.
پیشنهادها: یکی از مهمترین نهاد هایی که می‌تواند با ایجاد و توسعه برنامه‌های آموزشی در زمینه سواد آبی افرادی با سواد تربیت کند جهاد کشاورزی است از طرفی اداره ترویج کشاورزی و سازمان آب منطقه‌ای نیز حائز اهمیت هستند. بنابراین نتایج این مطالعه می‌تواند دستاوردهایی برای جهاد کشاورزی، اداره ترویج کشاورزی و سازمان آب منطقه‌ای داشته باشد. از آنجایی‌که در پژوهش حاضر میزان استفاده از تلویزیون، جستجوگرهای اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی در میان کشاورزان بیشتر از سایر رسانه‌های جمعی بود در نتیجه پیشنهاد میگردد که برنامه‌های آموزشی و تبلیغاتی از طریق این سه پلتفرم بیشتر ارائه شود. علاوه بر این، برگزاری بیشتر کلاس‌های ترویجی نیز بر افزایش آگاهی کشاورزان پیشنهاد میگردد.
زیبا امجدیان (1402) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته کشاورزی، دانشگاه رازی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی.
