چکیده
پژوهش حاضر براساس ماهیت و روش در زمره تحقیقات تحلیل و توصیفی است. سؤال اصلی پژوهش دیپلماسی آب و نقش آن در سیاست خارجی افغانستان می‌باشد. با در نظر گرفتن برخی متغییرهای مرتبط با موضوع سعی در اثبات فرضیه پژوهش گردیده است. این فرضیه بیان می‌کند که: افغانستان در عرصه سیاست خارجی خود با اتخاذ دیپلماسی فعال آب، می‌تواند آب را به محملی برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای تبدیل و با استفاده از ابزار آب، همکاری‌های مشترک با همسایگان را در زمینه‌های مختلف تقویت کرده و نقش سازنده‌ای در حل مناقشات، استقرار صلح پایدار و ایجاد همگرایی منطقه‌ای داشته باشد. آب‌های سطحی افغانستان به پنج حوضه‌ی آبی تقسیم شده که چهار حوضه‌ی آن آب‌های فرامرزی است و به کشورهای همسایه می‌ریزد. دهه‌ها جنگ، بی‌ثباتی سیاسی و فقدان زیرساخت‌ها، سبب شده است که کشور ما نتواند از آب در مسیر توسعه بهره‌‌ببرد. پس از سقوط طالبان و تشکیل دولت ملی، طرح‌های کنترل آب و توسعه منابع آبی از طریق احداث پروژه‌های بر روی رودهای فرامرزی، به منظور توسعه اقتصادی کشور، در اولویت قرار گرفت. این مسئله با توجه به وابستگی کشورهای همسایه به آب‌های ورودی از افغانستان سبب واکنش منفی آنان گردیده و چالش‌های را در روابط افغانستان و همسایگان پدید آورد. پژوهش حاضر دیپلماسی آب افغانستان در قبال کشورهای همسایه را به تفکیک حوضههای آبی در چهار فصل بررسی کرده و به این یافته‌ها می‌رسد که دیپلماسی فعال آبی با کشورهای همسایه ظرفیت‌ها و پیامدهای مثبتی در حل و فصل اختلافات آبی و توسعه همکاری‌ها در عرصه‌های مختلف دارد و افغانستان می‌تواند در چارچوب دیپلماسی آب با توجه به وابستگی همسایگان به آب‌های افغانستان و وابستگی افغانستان به همسایگان در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی، محیط زیستی، تجارت، ترانزیت و انرژی برق؛ آب را محمل برای همکاری‌ها قرارداده و با ایجاد وابستگی متقابل از ظرفیت‌های عظیم همسایگان در عرصه‌های فوق بهره‌برده و به دیپلماسی بُرد- بُرد دست یابد. این تحقیق چالش‌های فرا راه دیپلماسی آب افغانستان، در حوضههای آبریز فرامرزی را از نظر دور نداشته و ابعاد سیاسی و فنی این چالش‌ها را به تفکیک حوضههای آبریز فرامرزی و کشورهای ذیدخل بررسی کرده و در پایان هر فصل راهکارهایی را برای تقویت دیپلماسی آب، به تناسب حوضه‌ای آبی مورد بحث ارائه داده است.
سید اسلم عالمی (1399) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم سیاسی – روابط بین‌الملل، جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی علوم انسانی.
