چکیده
با برپایی سلسلهُ صفویه، شیعیان فرصتی پیدا کردند تا عقاید دینی خود را آشکارا ابراز کنند و آثار فرهنگی، هنری جدیدی در این جهت شکل پیدا کرد. سنگاب یکی از این آثار است که اولین بار دوران صفویه در مساجد و معابر قرار گرفت و به نمادی از عقاید شیعه و یادآوری واقعه کربلا بدل شد. سنگاب قدح بزرگ و سنگی است که از آن آب می‌نوشیدند. این مقاله به بررسی تزیینات سنگاب‌های اصفهان ـ مرکز حکومت صفویه می‌پردازد. در این مطالعه با روش تحلیلی و توصیفی به بررسی اسناد به دست آمده از مطالعه میدانی بر سنگاب‌های به جامانده در مرکز اصفهان و اسناد کتابخانه پرداخته می‌شود. از فرضیات این مطالعه ارتباط عقاید شیعه با نقوش و تزیینات روی سنگاب‌هاست. تزیینات این نمونه‌ها نشانگر جهت‌گیری به سمت هنری مقدس و با اهداف اعتقادی است که سنگاب را به اثری متجلی از علاقه و اعتقادات شیعه بدل کرده است. آنچه موضوع این مقاله قرار گرفته است بررسی سنگاب‌های اصفهان در دورۀ صفویه و قاجاریه با توجه به فرهنگ عاشورایی است. دولت صفویه تشیع را مذهب رسمی کشور اعلام کرد و در پی آن به حوادث عاشورا اهمیت داد. تأثیرات مذهب تشیع و فرهنگ عاشورا را در جای جای دولت صفویه و در اصفهان مهم‌ترین پایتخت صفویان می‌توان مشاهده کرد. یکی از نمونه‌های آن قرار‌دادن سنگاب در مساجد و معابر است که با برخی هنرهای ریشه‌دار در فرهنگ اسلامی به ویژه با شعر و خوشنویسی و حجاری عجین است. این پژوهش به بررسی54 سنگاب موجود در اصفهان می‌پردازد که 39 عدد آن دارای کتیبه یا نقش بر بدنه هستند، تعداد زیادی از آنها نیز از دورۀ قاجاریه به جا مانده است.
عفت السادات افضل طوسی و نسیم مانی، نشریه علمی باغ نظر، دوره 10، شماره 27، شماره پیاپی 27، دی 1392، صفحه 60-49 .
