چکیده
در ادیان قبل از زرتشت و نیز در دین زرتشت آب همواره مقدس بوده و الههگان و ایزدانی از آن محافظت و مراقبت میکردهاند. بخش قابل توجهی از اسطورههای ادیان باستانی ایران اختصاص به آب دارد. در نظام فرهنگی و زیستی دورههای آغازین حیات، انسان برای شناخت و معرفی پدیدههای هستی از شیوههای خاصی بهره میگرفت که یکی از آنها نشانهشناسی است. نشانهشناسان به رمزگانهای زیباشناختی و اجتماعی میپردازند تا تاویلهای متون مقدس کهن و استعارههای تصویری بر آثار کهن را دریابند. اسطورهها نیز جزو اولین استدلالها و تبیینهای شناختی بشر اولیه برای مشخص کردن چیستی و جایگاه عناصر در دسترس و ناشناخته طبیعت هستند و بخشی از نظام معرفتی انسان در دوره آغاز زندگی بشری را در برمیگیرند. اسطورهها تصویر نمادین پدیدههای طبیعت به زبانی محسوس و قابل رؤیت و بیان نمادین زیرساختهای اجتماعی و اندیشه مشترک در منابع باستانی و پیش از تاریخو تا دوره اسلامی را از لحاظ، حجاریها و ظروف مرتبط با آب که در پیوند با آیینها، رفتارها، عینیت مییابند؛ بنابراین میتوان با اسطورهها نظام شناختی و معرفتی یک ملت و یا دین را بررسی کرد و دیدگاهها و عملکردهای آنان را سنجید. بر این اساس این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی سعی دارد تا پس از اشارهای اجمالی به نماد، نمایه و شمایل اسطوره آناهیتا و کارکردهای معرفتی و هستی شناختی آن به بیان چیستی و هویت آب در باور اشکانیان، ساسانیان و در ادیان ایرانی به ویژه دین زرتشت بپردازد و کارکردهای آن را بر روی ظروف (زرین و سیمین) و حجاریها بیان نماید.
هدی صفارزاده (1398) پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته هنرهای تجسمی (هنرهای تصویری) – تصویرسازی، موسسه آموزش عالی فردوس، دانشکده هنر.