چکیده
مطابق با پژوهشهای صورت گرفته، تمام مشکلات آبی ناشی از محدودیت منابع نبوده و عوامل دیگری در این موضوع مؤثرند؛ این عوامل بطور کلی ارتباطی با شرایط فیزیکی، آب و هوا یا تغییر اقلیم نداشته و به عوامل انسانی برمیگردد. بدین ترتیب، بخش مهمی از معضلات منابع آب ایران را میتوان مدیریتی دانست؛ که البته این مسئله منحصر به یک دوره زمانی، یک دولت یا چند مدیر نیست و تمرکز و توجه بر چارچوبها و فرآیندهایی است که سالیان سال در یک فرهنگ، اجتماع و فضای سیاسی خاص شکل گرفته و مدیران آن را راهبری و مدیریت مینمایند. هرگونه تغییر، اصلاح و جایگزینی در این چارچوبها و فرآیندها، مستلزم تمهیدات و پیشنیازهایی بوده که در ادبیات موضوع، ما را به مفهوم حکمرانی آبمیرساند. این مفهوم امروزه در محافل بینالمللی و آکادمیک دارای اهمیت و جایگاه ویژهای بوده و به سبب رویکرد چند جانبه و میان رشتهای آن در سیستمهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی، در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته است. بررسی ساختارمند عواملی که بر حکمرانی آب در ایران موثر میباشند، با استفاده از چارچوب کلان نظری ناظر به ادبیات حکمرانی آب و با بکارگیری روش تحقیق ترکیبی، شامل روش کیفی با استراتژی تحلیل مضمون و روش کمی با استراتژی شبکهسازی دیمتل، ما را به خروجیهای ارزشمندی در ابعاد مختلف مدیریتی و سیاستگذاری، اجتماعی و فرهنگی، حقوقی و قانونی، اقتصادی، سیاسی و محیطزیستی رساند. روش کیفی در این تحقیق که با بکارگیری استراتژی تحلیل مضمون انجام شد، بدین صورت بود که ابتدا به قوانین، اسناد و مدارک بالادستی در حوزه محیط زیست آبی در کشور، مراجعه شد و کدگذاری انجام گرفت. سپس در راستای تحقق اهداف پژوهش و تکمیل دادههای مورد نیاز در سایر ابعاد متناظر با چارچوب مفهومی، با انجام مصاحبههای نیمه ساختار یافته با یازده نفر از خبرگان، به تشکیل شبکهای از مضامین پایه، سازمان دهنده فرعی و سازمان دهنده اصلی رسیدیم. نهایتاً هم مضامین فراگیر در تناظر با سوالات تحقیق ما استخراج شدند. لازم بذکر است برای انتخاب مصاحبه شوندگان از روش نمونهگیری هدفمند استفاده گردید و با توجه به ماهیت موضوع و حوزه پژوهش، خبرگان حوزههای محیط زیست، مدیریت آب در کشور و پژوهشگران و متخصصین آکادمیک حوزه آبی برای انجام مصاحبه تعیین شدند و درنهایت این مصاحبهها تا حصول کفایت نظری ادامه پیدا کرد. روش کمی در این تحقیق هم که با بکارگیری استراتژی دیمتل انجام گرفت، بدین صورت بود که خروجی بدست آمده از روش قبلی که شامل 13 مضمون سازمان دهنده اصلی بود، در قالب پرسشنامه مقایسه زوجی بین 10 نفر از خبرگان توزیع و نتایج آن با تکنیک دیمتل استخراج و نهایتاً میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری متغیرهای موضوع بر هم تعیین گردد. نتایج بدست آمده از اجرای تحلیل مضمون نشان داده که ارتباط این عوامل با هم نه تنها نیازمند اصلاح ساختار قانونی و حقوقی بعنوان مبنای عمل تمامی حوزههای میباشد بلکه توجه به نقش همزمان و یکسان سه بازوی اصلی حکمرانی یعنی دولت، نهاد خصوصی (بازار) و پایگاه های مردمی، بعنوان راهبرد اصلی در برنامهریزیهای کلان و خرد، راهگشای اصلی خواهد بود. همچنین نتایج بدست آمده از اجرای تکنیک دیمتل معین کرد که لزوم برخورداری از خط مشیها و سیاستگذاریهای کلان از بیشترین تاثیرگذاری بر سایر عوامل برخوردار بوده و توسعه مدیریت حفاظت محیط زیست آبی بیشترین تاثیرپذیری از سایر عوامل را دارد.
نگین سادات صدقیان ترک نژاد (1399) پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت – مدیریت دولتی ـ تصمیمگیری و خطمشیگذاری عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده مدیریت و حسابداری.
