چکیده
پرنده‌نگری به عنوان زیر‌مجموعه‌ای از بیوتوریسم، در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب نموده است. به گونه‌ای که پرنده‌نگری سریع‌ترین بخش در حال رشد بازار گردشگری حیات وحش است که پتانسیل چشمگیری برای ایجاد درآمد را داراست. از جمله بوم‌سازگان تالابی ایران که در فهرست مناطق مهم پرندگان در ایران به حساب می‌آیند، می‌توان به تالاب‌های گندمان و چغاخور اشاره نمود. تالاب‌های چغاخور و گندمان، از تالاب‌های کوهستانی زاگرس مرکزی می‌باشند که یکی از 105 منطقه ایران در فهرست مناطق مهم پرندگان است و در دو دهه گذشته به عضویت سایت‌های کنوانسیون رامسر درآمدند. این دو تالاب از مناطق منحصر بفرد در ارتباط با اسکان دائمی و موقت پرندگان می‌باشند و در فصل مهاجرت پرندگان شصت و سه گونه پرنده آبزی از دوازده راسته، بیست و شش خانواده و سی و هشت جنس مختلف با جمعیتی بالغ بر یکصد و پنجاه هزار قطعه سرشماری شده را به خود اختصاص داده‌اند. هدف از پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل اولویت های گردشگران به منظور توسعه پرنده نگری در تالاب‌های گندمان و چغاخور است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر بررسی‌های میدانی است. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته با نه سوال عمومی و 69 سوال تخصصی باز و بسته است که عموماً در قالب 5 گزینه‌ای لیکرت نظرات گردشگران را مورد سنجش قرار داده است. جامعه آماری پژوهش گردشگران حاضر در تالاب‌های چغاخور و گندمان بوده‌اند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 300 نفر برآورد گردید که به شیوه نمونه‌گیری تصادفی در محدوده مورد مطالعه توزیع گردید. برای حصول روایی از روایی صوری و برای اطمینان از پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ به مقدار 906/0 استفاده گردید. تحلیل‌های توصیفی و استنباطی با بهره گیری از نرم افزار SPSS و آزمون‌های آماری تی‌تک نمونه‌ای، تی زوجی و ضریب همبستگی پیرسون صورت گرفته است. همچنین مدل‌سازی معادلات ساختاری برای تبیین انگیزه‌های گردشگران و اولویت‌بندی آن استفاده گردیده است. نتایج بررسی شاخص آگاهی گردشگران از جاذبه‌های پرنده‌نگری، میزان آگاهی را با توجه به سطح معناداری کمتر از 05/0 و منفی شدن کرانه‌های پایین و بالا کمتر از میانگین و در حد نامناسب ارزیابی شده است. رتبه بندی انگیزه‌های گردشگران در تالاب‌های گندمان و چغاخور نشان می‌دهد عامل معنوی با بار عاملی 75/0 بالاترین نقش را در ایجاد انگیزه داشته است. عامل احساسی و شخصی با بار عاملی 69/0، عامل اجتماعی با بار عاملی 66/0، عامل عکاسی از پرندگان با بار عاملی 59/0، عامل فعالیت بدنی با بار عاملی 31/0 به ترتیب در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. فعالیت بدنی با بار عاملی 10/- برعکس طیف عمل نموده است. نتیجه حاصل از بررسی رفتارهای پایدار گردشگران در آزمون تی تک نمونه‌ای با داشتن سطح معناداری کمتر از 05/0 و با داشتن کرانه‌های مثبت پایبندی گردشگران به رفتارهای بهینه و پایدار را داشته است. اما نتایج تحلیل مقایسه‌ای بین عوامل اثرگذار بر انگیزه‌های گردشگران در دو تالاب چغاخور و گندمان، نشان‌دهنده عدم وجود تفاوت بوده است. ضریب همبستگی پیرسون با مقدار 360/0 نشان‌دهنده همبستگی مثبت بین آگاهی از جاذبه‌های پرنده‌نگری و انگیزه‌های گردشگری است.
محجوب محمدی‌فر (1398) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا – طبیعت‌گردی (اکوتوریسم)، دانشگاه کاشان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین.
