چکیده
تغییر اقلیم، رشد جمعیت و کمبود آب معضلاتی جهانی هستند که پیامدهای آن‌ها زندگی انسان را تحت شعاع خود قرار می‌دهند. بنابراین چگونگی کنترل، بهره‌برداری و مدیریت منابع آب در فعالیت‌های جوامع بشری حیاتی است. کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه‌خشک، وقوع خشکسالی‌های متمادی و همچنین رشد جمعیت در آستانه ورود به بحران کم‌آبی میباشد. با این حال از گذشته‌های دور سکونتگاه‌های بومی ایران با چاره‌اندیشی برای معضل کم‌آبی به کمک معماری و سازه‌های آبی، سعی در انطباق بیشتر با شرایط محیطی و تابآوری در مقابل تهدیدهای آن داشته‌اند. افزایش سرعت تغییرات اقلیمی و تجارب بی‌سابقه رویارویی سکونتگاه‌های مختلف در سراسر جهان با خطرات آن، از جمله خشکسالی‌های طولانی و سیلاب‌های فصلی در دهه اخیر منجر به رشد مفهوم تابآوری در حوزه دانش معماری و شهرسازی گردیده است. تفکر تابآوری امروزه به عنوان یک رویکرد نوین در حوزه دانشی تغییر اقلیم برای جذب اختلال‌های زیست‌محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پایان‌نامه به دنبال شناخت کاربرد مفهوم تابآوری در طراحی و راهکارهای معماری تاب‌آور در برابر بحران کم‌آبی است. به این منظور از رویکرد مطالعه تحلیلی و موردکاوی در این پژوهش استفاده می‌شود و جامعه آماری آن بناهای مرتبط با روش‌های سنتی مدیریت آب در ایران و تجارب جهانی تابآوری اقلیمی در حوزه آب میباشد که به صورت هدفمند گزینش می‌شوند. این پایان‌نامه در شش فصل نوشته شده است که در فصل اول با تعیین حدود مسئله و سئوالات تحقیق به بیان اهداف، روش‌های تحقیق و موانعی که بر سر راه مطالعه بودند پرداخته می‌شود. مبانی نظری تابآوری در فصل دوم بررسی می‌شود که شامل مرور ادبیات مفهوم تابآوری، انواع آن، مدل‌ها و ویژگی‌های سیستم‌های تاب‌آور است. نتیجه تحلیل و دسته‌بندی مطالعات این فصل، ارائه راهبردهای تابآوری در مقیاسهای طراحی شهری، طراحی منظر و معماری میباشد. در فصل سوم به منظور بررسی ارتباط معماری و آب از دیدگاه تابآوری، ابتدا شناختی کلی نسبت به آب، استحصال آن، مدیریت یکپارچه منابع و مصارف و چرخه تأمین تا تصفیه آب به‌دست می‌آید. سپس با استفاده از استدلال منطقی در بررسی رویکردهای نوین حفظ و مدیریت آب در مقیاسهای طراحی شهری، منظر و معماری، راهکارهای هر یک ارائه شده و کاربست آن‌ها در افزایش تابآوری حوزهآب استخراج می‌شود. در انتهای این فصل با مقایسه تطبیقی ویژگی‌های تابآوری با روش‌های بومی مدیریت منابع آب‌های سطحی، راهبردهای تابآوری آبی معماری ایران دسته‌بندی شده و روش‌های مدیریت منابع آبی در استان فارس از جمله سازه‌های تاریخی چهل‌برکه و آسیاب ایج معرفی می‌گردد. فصل چهارم به مطالعه و شناخت اقامتگاه‌های گردشگری و ملاحظات طراحیشان می‌پردازد و انواع آن‌ها را دسته‌بندی می‌کند. سپس راهکارهای معمارانه نمونه‌های موردی در ارتباط با مدیریت پایدار چرخه آب ساختمان، طراحی حساس به آب و تابآوری در مقابل سیلاب بررسی می‌شود. در فصل پنجم به مطالعه بستر طرح و ویژگی سکونتگاه‌های اقلیم گرم و خشک پرداخته می‌شود و برنامه فیزیکی مورد نیاز تعریف می‌گردد. در فصل ششم با توجه به اصول تابآوری آبی حاصل از مبانی نظری و مصادیق، راهکارهای طراحی تاب‌آور مجموعه اقامتی-گردشگری در منطقه کم‌آب و باستانی ایج استهبان با تمرکز بر مدیریت یکپارچه چرخه آب ارائه می‌شود.
سهیل دشتی (1397) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته معماری، دانشگاه شیراز، دانشکده هنر و معماری.
