چکیده
هنر ساسانی هنر «ایرانی نو» است که سنتهای هخامنشی و پارتی را در خود جای میدهد. معماری ساسانی با گنبدهای عظیم آجری خودنمایی میکند در حالی که همواره در ارتباط با طبیعت و منظر بوده است. نقش برجستههای ساسانی اسناد مهم و معتبری از اوضاع سیاسی-مذهبی و اجتماهی در این عصر میباشد. این نقش برجستهها معمولاً در مقابل سرابها و رودخانهها برپا شده است و اکثراً در ناحیه فارس و سپس نزدیک شهر کرمانشاه در کنار جاده ابریشم دیده میشوند. مراسم تاج بخشی، جنگ، شکار و جشن از موضوعات عمده دیوارنگارههای ساسانی است که در این موضوعات عناصر منظر مانند: آب، کوه، درخت، انواع گیاهان و پرندگان نقش مهمی را به عهده دارند و از آنجا که منظرهسازی ساسانیان بر مبنای تفکرات و اعتقادات ایشان ناشی از سه دین مزدیسنا، زرتشت و مهرپرستی است و در تمام این ادیان به خصوص زرتشت، اشارات بسیاری به طبیعت و آب و گیاهان شده، بنابراین طبیعتگرایی در آثار هنری آنها نقش اصلی را دارد. در این خصوص برخی از عناصر منظر در نقش برجستههای طاق بستان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، چراکه وجود تمامی این عناصر طبیعی و نمادین مانند کوه، برکهی آب، درخت و گیاهان، شکوفههای گل بر سر آناهیتا، قطرات آب روی لباس خسروپرویز و غیره در این نقش برجستهها دارای بار فرهنگی و اعتقادی میباشند. همچنین در این بررسی نقش و نگارههایی مانند گل لوتوس (نیلوفر آبی)، درخت زندگی و پرندگان نمادشناسی شده است.
فرضیه: عناصر منظر در نقش برجستههای ساسانی جنبه نمادین داشته که براساس اعتقاد و تفکر ساسانیان شکل گرفته است.
شهره جوادی و عفت بستار، نشریه علمی باغ نظر، دوره یک، شماره 2، شماره پیاپی 2، اسفند 1383، صفحه 24-16 .
