چکیده
یکی از پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی جهانی، بحران کمبود آب و اختلافات ناشی از آن در میان دولتهای ذینفع میباشد. بحرانی شدن وضعیت اقلیمی جهان منجر به بروز اختلافات بین دولتها در ارتباط با تقسیم آبهای مشترک گردیده است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و جمعآوری دادهها و اطلاعات به روش اسنادی-کتابخانهای، به دنبال پاسخ به پرسش عوامل تأثیرگذار بر شکلگیری و تشدید اختلافات ناشی از تقسیم آب رودخانههای مرزی مرتبط با جمهوری اسلامی ایران کدامند؟ می باشیم. فرضیه ارائه شده بر این مبنا استوار است که در کنار دلیل آشکار پدیده کمبود آب در بروز اختلافات یادشده، لازم است که نقش چهار متغیر دیگر؛ مدیریت منابع آبی، عدم ثبات حکومتها، تفاوت ایدئولوژیکی و سیاست قدرتهای فرامرزی نیز مورد بررسی و تحلیل نخبگان سیاسی قرار بگیرد. به عبارت دیگر، تدوین هرگونه سیاست به هنگام مواجهه با این نوع اختلافات، تنها نباید مبتنی بر ادعای دولت بالادست مبنی بر کمبود آب حفظ منافع ملی و از این قبیل اظهارات باشد. بلکه دلایل زیربنائی و پنهان بروز اختلاف نیز باید موشکافانه شناسائی و بررسی گردند. متغیرهای یاد شده در دو گروه داخلی (مدیریت منابع آبی و عدم ثبات حکومتها) و خارجی (تفاوت ایدئولوژیکی و سیاست قدرتهای فرامرزی) تقسیم میگردند. لازم به یادآوری است که تبیین چهار متغیر یادشده، الزامأ به معنی عدم وجود عوامل دیگر در چارچوب مورد بحث نیست و چه بسا که در بستر پژوهشهای آینده در این زمینه، متغیرهای جدیدی شناسائی گردند. یافتههای پژوهش بر اهمیت متغیر مدیریت منابع آبی تأکید ورزیده است و دو گروه از اقدامات راهبردی و اجرائی به منظور چلوگیری از شکلگیری و تشدید اختلافات آبی بین دولتهای ذینفع را پیشنهاد مینماید.
هوشنگ ایمانپور سعید (1402) پایاننامه دکتری تخصصی (PhD) رشته علوم سیاسی – روابط بینالملل، دانشگاه گیلان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
