چکیده
موضوع آب طی چند دهه اخیر به یکی از اصلی‌ترین چالش‌های محیط زیست ایران مبدّل شده که از حد استاندارد و شاخص‌های مختلف جهانی عبور کرده است. از این روی، با توجه به ارزش و اهمیت آب در حیات بشر و مسائل زیست محیطی- اجتماعی متاثر از بحران آن در کشور، ضروری است تا این مقوله از زاویه دیگر و با نگاهی جدید مورد پردازش قرار گیرد. در این میان، یکی از گرایش‌های هنر جدید با عنوان هنر محیطی، در سال‌های اخیر در ایران نسبت به مشکلات محیط زیست حساسیت بیشتری از خود نشان داده است. پرسش مطروحه پژوهش حاضر آن است که هنرمندان این جنبش هنری به چه روش‌هایی به بازتاب بحران آب در ایران پرداخته‌اند؟ بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش، بررسی و شناخت نحوه بازتاب مسئله بحران آب در این کشور از سوی هنرمندان محیطی می‌باشد. پژوهش کیفی پیش رو، به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد محیط زیست انجام گردیده است. یافته‌ها حاکی از آن است که هنرمندان محیطی با برپایی جشنواره‌ها یا به صورت خودجوش با هدف آگاهی بخشی در جهت شناخت مخاطرات یا اثرات سوءِ حاصل از محدودیت‌ها و آلودگی‌های منابع آبی قدم نهادند. آفرینش و نمایش آثاری با مفاهیم خشکسالی و در پی آن چالش‌هایی نظیر بیابان‌زایی (تخریب زمین‌های کشاورزی)، پدیده ریزگردها، حذف زیستگاه‌های طبیعی (انقراض پرندگان آبزی) و آلودگی آب‌ها (مرگ آبزیان)، به عنوان شیوه‌هایی که این هنرمندان جهت بازتاب بحران آب در ایران به کار گرفتند، شناخته شدند. پژوهش حاضر سعی دارد جهت روشن شدن مسئله شرح داده شده و حصول اطلاعاتی جامع پیرامون بروز و شیوع دغدغه کم آبی در کشور، این مقوله را تحت عنوان «بحران آب» در فصلی مجزا مورد بررسی قرار دهد. با توجه به نقش هنر محیطی به عنوان پل ارتباطی میان مخاطب و معضل زیست محیطی- اجتماعی تنش آبی، این جنبش هنری در یک فصل با مباحث چیستی هنر محیطی، اقسام رابطه هنر با محیط، انواع گرایشات هنر محیطی و پیدایش هنر محیطی در ایران مورد مطالعه قرار می‌گیرد. جهت نیل به پاسخ سوال پژوهش پیش رو، در فصل تجزیه و تحلیل داده‌ها، گزینش و پردازش آثار بر مبنای سه جشنواره بیستم، بیست و دوم و بیست و چهارم هنر محیطی و آثاری که هنرمندان خارج از جشنواره در زمانی دیگر در همان موقعیت جغرافیایی عرضه کردند، صورت می‌پذیرد. شایان ذکر آن که جشنواره‌های مزبور به ترتیب در نواحی آسیب دیده جزیره هرمز، تالاب گاوخونی و دریاچه ارومیه که به لحاظ شرایط آب و هوایی و خشکسالی یا سایر عوامل طبیعی و همچنین عملکردها یا دخل و تصرفات انسانی، بحران آب را تجربه می‌کردند، برگزار شد.
ندا تحویلیان (1398) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته پژوهش هنر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشکده عمران، معماری و هنر
