مطبوعات و بحران های زیست محیطی با تحلیل محتوای بحران سیل در روزنامه های سراسری

چکیده

پژوهش حاضر بر اساس نتایج بررسی مطالب زیست محیطی چهار روزنامه سراسری همشهری، شرق، جام جم و وطن امروز تدوین شده و هدف اصلی آن شناخت ساختار و محتوای مطالب مربوط به بحران زیست‌محیطی ( سیل سال 1398 ) در مطبوعات ایران است. در این پژوهش سعی بر آن بوده که میزان برجسته‌سازی رویدادها و دروازه‌بانی اخبار مربوط به مسائل زیست محیطی در مطبوعات در سیل سال 1398 مورد بررسی قرار گیرد. روش این پژوهش روش تحلیل محتوای کمی است و جامعه آماری آن تمامی روزنامه‌های سراسری است که با روش نمونه‌گیری هدفمند و مشورت با متخصصان حوزه روزنامه‌نگاری دو روزنامه از جناح اصلاح‌طلب و دو روزنامه از جناح اصولگرا انتخاب شده است. روش نمونه‌گیری از مطالب این چهار روزنامه نیز به روش کل شماری است و کلیه مطالب زیست محیطی از اول ماه بهمن 1397 تا پایان تیرماه 1398 به مدت 6 ماه در نظر گرفته شده است. در نتیجه سرشماری تمامی مطالب زیست محیطی منتشر شده در این چهار روزنامه در مدت 6 ماه ، در مجموع 386 مطلب زیست محیطی مرتبط با سیل و عوامل ایجاد آن مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس 30 مقوله انتخابی کدگذاری شد و پس از ورود داده‌ها به محیط SPSS در قالب جداول توزیع فراوانی و دوبعدی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که روزنامه همشهری به دلیل داشتن صفحه‌ای به نام محیط زیست، بیشترین اخبار و مطالب محیط زیستی را در این مدت منتشر کرده و همچنین بیشترین دغدغه را برای انتشار پیامدهای زیست محیطی بحران‌ها داشته است. به طور کلی با توجه به مقوله‌های مرتبط با برجسته‌سازی که شامل اولویت تیتر در صفحه نخست و وجود عکس در آن است، می‌توان ادعا کرد که در مجموع روزنامه‌های ایران سعی چندانی در برجسته‌سازی بحران‌های زیست محیطی ندارند. طبق یافته‌های این پژوهش بیش از 76 درصد مطالب روزنامه‌ها رویداد مدار هستند و در زمینه آموزش و فرهنگ‌سازی ، عملکرد چندان مطلوبی ندارند. روزنامه‌های اصلاح‌طلب در نقد عملکرد زیست محیطی به نسبت خوب عمل کرده است و 44 درصد مطالبشان انتقادی است. از نقاط قوت روزنامه‌نگاری در این پژوهش هم اظهار نظر کارشناسان و پژوهشگران و افراد متخصص در زمینه بحران است که یک سوم مطالب توسط این افراد بیان شده است. در مجموع می‌توان گفت که مطبوعات کشور در زمینه بحران‌های زیست محیطی با توجه به معیارهای روزنامه‌نگاری، در برخی جنبه‌ها عملکرد قابل قبول و در برخی جنبه ها ضعیف عمل کرده‌اند.

مریم سمائی (1401) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته دیپلماسی در سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی – روزنامه نگاری، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم ارتباطات.