چکیده
اختلافات بر سر تقسیم آب رودخانه هیرمند، از دیرباز به اینسو بین کشور افغانستان و ایران، به یک مسئله کلان اجتماعی و سیاسی تبدیلشده است. سدسازیها بالای رودخانه هیرمند توسط افغانستان و خشک شدن تالابهامون و وارد شدن خسارات مالی زیاد به سیستان و بلوچستان ایران، از عوامل اصلی اختلافات آبی بین هردو کشور به شمار میرود. ادامه این اختلافات، بهشدت مستعد به خطر انداختن روابط دوستانه و تاریخی دو ملت برادر هست و همهساله اخبار آن در مطبوعات هردو کشور بازتاب پیدا میکند. از طرف دیگر، مطبوعات بر شناخت و درک مردم از مسئله هیرمند تأثیرگذار است و آگاهیهای مردم نسبت به این مسئله، در گرو محتوای مطبوعات هست. دو نوع رویکرد مطبوعات در خصوص انعکاس اخبار هیرمند، موردتوجه است؛ رویکرد اول، روشنگری افکار عامه نسبت به مسئله هیرمند، رسیدن به یک نتیجه، عرضه شدن نتیجه به عرصه عموم و تبدیلشدن آن به قانون است. رویکرد دوم مطبوعات، زمینهسازی برای نوع سیاستهای دولتها درباره هیرمند است. در این تحقیق، برای یافتن پاسخهای دقیق به این سؤال که نحوه انعکاس اخبار رودخانه هیرمند در مطبوعات افغانستان و ایران چگونه بوده است، رابطه بین پدیدهها و نوع جهتگیریها را بررسی کردهایم. هدف اصلی این پژوهش، شناخت نحوه انعکاس اخبار رود هیرمند در مطبوعات ایران و افغانستان، است. همچنان بررسی تاریخچه اختلافات بر سر تقسیم رودخانه هیرمند، آشنایی با مبانی حقوقی و بینالمللی رودخانه هیرمند، عوامل و دلایل اختلافات هردو کشور بر سر این رودخانه، بررسی حکمیتها و فیصلهها از اهداف دیگری است که در این تحقیق پیگیری میشود. قلمرو زمانی تحقیق سه ماه آخر سال 1396 و سه ماه اول سال 1397 است. روش انجام این تحقیق، از نظر استراتژی توصیفی، از نظر شیوه اجرا تحلیل محتوا و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری: شامل تمام اخبار و مطالب مربوط به هیرمند، در مطبوعات ایران و افغانستان در آخر سال 1396 و اول سال 1397 میگردد. روش نمونهگیری بر مبنای فصل سال صورت گرفته است. دلیل انتخاب 3 ماه آخر 96 و انتخاب 3 ماه اول سال 97، بالا رفتن اختلافات آبی بر سر تقسیم رودخانه هیرمند، پررنگ شدن بحث آن در مطبوعات، شروع پروژههای سدسازیها بالای رودخانه هیرمند و افزایش تقاضا برای آب، بوده است. جامعه آماری شامل 138 نسخه روزنامه هشتصبح، 144 نسخه روزنامه افغانستانما، 156 نسخه روزنامه کیهان و 154 نسخه روزنامه شرق، میگردد. در مجموع اخبار و مطالب مربوط به رودخانه هیرمند، در 592 نسخه و 7200 صفحه مطبوعات هردو کشور، تحلیل و توصیفشده است. فنون مورداستفاده در این تحقیق، تحلیل محتوا، کدگذاری بر مبنای موضوع و هدف تحقیق، بهکارگیری نرمافزار اسپیاساس و توصیف و تحلیل جداول فراوانی یکبعدی و دوبعدی هست. بر اساس یافتههای این تحقیق، عملکرد مطبوعات در انعکاس اخبار رودخانه هیرمند، متفاوت بوده و گرایشهای کشوری، حزبی، سیاسی و وابستگیهای اقتصادی، بر نحوه انعکاس اخبار، تأثیرگذار بوده است.
محمد داوود ناظری (1398) پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته دیپلماسی در سازمانهای اقتصادی بینالمللی – روزنامه نگاری، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم ارتباطات.
