چکیده
آب یکی از حیاتیترین منابع برای بقای تمدن است. از میان عوامل تولید زراعی موثر در حیات روستاییان ایران، آب از همه مهمتر و تعیین کنندهتر است؛ و بارزترین دلیل آن هم موقعیت جغرافیایی و طبیعی این سرزمین است. اهمیت آب در تمام نواحی ایران به یک اندازه نیست، بلکه در نواحی شرقی، جنوبی و مرکزی این سرزمین که دچار کم آبی هستند نقش آن مهم تر است، به طوری که کمبود آب در این مناطق مانع اصلی توسعه کشاورزی محسوب میشود. با توجه به اهمیت و نقش آب در زندگانی روستاییان ایران بوده است که از همان ادوار پیش از تاریخ شبکههای دقیق و ظریفی از آبیاری و کاریز در این سرزمین به وجود آمده و توسعه یافته است. در این مقاله با استفاده از روش میدانی و تکنیکهای خاص آن به مطالعه یکی از شیوههای نظام آبیاری سنتی «تاق ئاو» (طاقاب) در استان ایلام (مطالعه موردی شهرستان ایوان) پرداخته شده است. بر اساس نتایج بدست آمده و مطالعات انجام گرفته در این خصوص، در جامعه مورد مطالعه با توجه به اینکه، گستره بزرگی از اراضی این دیار، به صورت مرتعی و دیم بوده و نیز وجود روخانه دایمی گنگیر و منابع آبی بیشتر و دسترس پذیرتر، و نیز فراهم بودن امکان کشت دیم و غلبه معیشت دامداری بر سایر اشکال زیست انسانی، از اهمیت نظامهای آبیاری در این ناحیه از کشور کاسته است. بنابراین چارچوب عمومی فنون و شیوههای تامین و توزیع آب، در این منطقه، منحصر به بهرهبرداری از منابع سطحی شده و مدارهای گردش آب در ارتباط با الگوی عمومی کشت ساماندهی شده است.
منصور منصوری مقدم، مجله نامه انسان شناسی، دوره 12، شماره 21، اسفند 1393، صفحه 168-141.
