چکیده
آب از دیرباز مهمترین عامل عمران و توسعه در جهان بوده است. توجه به وضعیت خاص منابع آب و توزیع ناهمگون بارندگی، خشکسالی‌های پی در پی، رعایت نشدن اصول مربوط به نگهداری و حفاظت منابع آب، در طول تاریخ ذهن خلاق بشر را به خود مشغول داشته، تا به شیوه‌های گوناگون در جستجوی کشف را ه‌حل‌های بدیع و خلاقانه برای رفع این مسأله بوده و به فکر استفادۀ بهینه از فنون بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و ترویج آموزش بیشتر در این زمینه باشد. استخراج آب‌های زیرزمینی به صورت قنات، به عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست ساختۀ انسان، توجه بسیاری از مورخان و پژوهشگران را نیز به خود جلب نموده و این سامانه‌های پایدار طبیعی و سازگار با محیط زیست، امروزه مورد توجه کشورهای پیشرفتۀ دنیا نیز قرار گرفته، و حتی یکی از موضوعات جذاب علمی و آموزشی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌باشد. قنات، میراث ماندگار پنهان درون خاک و یکی از گنجینه‌های علمی و فرهنگی ایرانیان محسوب می‌شود. در واقع، قنات‌ها از مهمترین بناهای زادبومی ایران و ماحصل فرهنگ و هنر ایرانی، طی نسل‌ها به وجود آمده‌اند. پرداختن به موضوع قنات از دیدگاه صنعت گردشگری و پرداختن به امر آموزش، و همچنین برگزاری کارگاه‌های آموزشی در این زمینه نیز، علاوه بر آشکار نمودن گوشه‌های مبهم روند فنآوری بومی در این سرزمین، خود می‌تواند بهانه‌ای برای پیشبرد توسعۀ علمی، فرهنگی و اقتصادی در ایران به حساب آید. این مقاله، ضمن مطالعه و بررسی فنآوری پایدار قنات در فرهنگ ایرانی و تأثیر آن بر محیط زیست و منظر طبیعی، به امر ضرورت ترویج آموزش در این زمینه، چه از جنبه‌های فنی- زیست‌محیطی و چه از نظر دیدگاه تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن می‌پردازد، و با هدف بسط دانش و فنآوری قنات و نگرشی نو بر آن و با گسترش فرهنگ گردشگری، چگونگی حفظ، احیاء و بهره‌برداری پایدار از این دستآورد عظیم بشری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد.
الناز ابی زاده، فصلنامه علمی پژوهشی معماری و شهرسازی آرمانشهر، دوره 3، شماره 5، اسفند 1389، صفحه 22-1 .
