واکاوی مقایسه‌ای انگاره‌های مصرف آب شرب روستایی در مناطق روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد

چکیده

امروزه آب مهم‌ترین منبع طبیعی برای توسعه و بالا بردن کیفیت زندگی است که در جهان به طور یکنواخت پراکنده نشده است. کم آبی، بحران جهانی چند دهه اخیر بوده است. این چالش مقوله‌ای حائز اهمیت در مسأله‌ی بحران آب تلقی می‌شود. کم آبی در کشور ایران نیز سه برابر بیش از متوسط جهانی است و این کشور با خشکسالی‌های پیاپی، محدودیت‌های منابع آب و افزایش روز افزون جمعیت از سویی و مصرف نادرست آب از سوی دیگر مواجه است. استان کهگیلویه و بویراحمد نیز در زمینه اتلاف آب شرب دچار نابسامانی‌های چشمگیری است. این استان علی‌رغم وسعت کم دارای دو ناحیه اقلیمی سردسیر و گرمسیر و پراکنش ریزش نزولات جوی بوده که این تفاوت سبب وضعیت نابرابر آب شرب در مناطق مختلف استان می‌باشد. این امر دست‌یابی به آب شرب را بالاخص در مناطق کم آب با مشکلات عدیده‌ای مواجه ساخته است. با توجه به وضعیت بیش از حد مصرف آب در استان کهگیلویه و بویراحمد، در این پژوهش سعی بر آن است تا با بررسی انگاره‌های مصرف آب شرب روستایی در دو منطقه پرآب (شهرستان دنا) و کم آب (شهرستان بهمئی) سازه‌های تاثیر‌گذار بر مصرف آب شرب تبیین گردد تا ضمن مقایسه الگوی مصرف آب خانوار در نواحی کم آب و پرآب، راه‌کارهای اجرایی جهت صرفه جویی در مصرف این ماده حیاتی ارائه گردد. این تحقیق از نوع ماهیت از تحقیقات کمی، با توجه به هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ گردآوری داده‌ها از نوع پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق را خانوارهای روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد تشکیل می‌دادند. در این پژوهش، منطقه مورد مطالعه به دو طبقه، کم آب و پرآب گروه‌بندی شده و دو شهرستان دنا و بهمئی به عنوان نماینده مناطق پر‌آب و کم‌آب انتخاب گردید. اعضای نمونه آماری شامل 282 سرپرست خانوار ساکن در دو منطقه بوده که به صورت تصادفی ساده مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش، پرسش‌نامه‌ای طراحی گردید. روایی صوری ابزار سنجش توسط اعضای هیأت علمی گروه مدیریت توسعه روستایی و علوم خاک داشگاه یاسوج تأیید شد. به منظور سنجش پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ (0/62- 0/92) به دست آمده، از بهینگی ابزار سنجش حکایت داشت. یافته‌ها نشان داد، خانوارهای ساکن در مناطق کم آب و پرآب استان از نظر اعتقادات مذهبی مصرف آب، ادراک در خصوص تجهیزات صرفه‌جویی و هنجارهای اجتماعی تفاوت معناداری دارند. در حالیکه عدالت بین نسلی، هنجارهای اجتماعی، آگاهی در خصوص بحران آب، اعتماد سازمانی و مسئولیت پذیری مهم‌ترین پیش‌بینی کننده‌های نگرش بهره‌برداران نسبت به صرفه‌جویی در مصرف آب در مناطق روستایی کم آب می‌باشند، سه متغیر اعتقادات مذهبی، اعتماد اجتماعی و مسئولیت‌پذیری قادر به تبیین 44 درصد نگرش بهره‌برداران نسبت به صرفه‌‌جویی در مصرف آب در مناطق روستایی پرآب بودند. از دید پاسخگویان منطقه پر‌آب اعتماد به نهاد‌ها، عدالت بین نسلی، اعتماد اجتماعی، ادراک از سیاست‌های تشویقی و تنبیهی دولت، مساحت باغچه و سن اعضای خانوار مهم‌ترین عوامل موثر بر رفتار مصرفی آب خانوارها هستند که در مجموع 74 درصد از متغیر وابسته (رفتار مصرفی آب شرب خانوارهای روستایی) را تبیین می‌کنند. در منطقه کم‌آب استان سازه‌های اعتقادات مذهبی، ادراک در خصوص اثر بخشی تجهیزات صرفه‌جویی، اعتماد اجتماعی، ادراک از سیاست‌های تشویقی و تنبیهی دولت، درآمد و سن اعضای خانوار، مهم‌ترین پیش‌بینی کننده‌های رفتار مصرفی آب شرب خانوارهای روستایی محسوب می‌شوند که در مجموع 74 درصد از متغیر وابسته را تبیین کردند.

سعید رضائی‌پور (1394) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مهندسی کشاورزی – توسعه روستایی، دانشگاه یاسوج، دانشکده کشاورزی.