پهنه فرهنگی ارجان از منظر مدیریت آب (اواخر دوره ساسانی و دوره اسلامی)

چکیده

آب، به عنوان یکی از ضروریات اولیه برای زندگی بشر، نیروی حیات در تمدن‌های اولیه بود. باستان‌شناسان مدت‌هاست که اهمیت مدیریت و کنترل آب را درک کرده‌اند. در ارجان، یکی از پنج خوره ایالت فارس در دوران ساسانی، شواهدی از مدیریت آب مشاهده می‌شود که حکایت از برهمکنش انسان و محیط دارد. با توجه به محیط و منظر ارجان، سازه‌های آبی مختلفی وجود دارد که از گذشته‌های دور ایجاد شدند و با استفاده از آنها، مردمان گذشته توانستند آب رودخانه‌های مارون و خیرآباد را مهار و مدیریت کنند. در این نوشتار، با بررسی فرهنگ مادی به‌جای‌مانده و منابع مکتوب دوره‌های مختلف، به اهمیت مسئله آب در این پهنه و نحوه مدیریت و کنترل آن پرداخته خواهد شد. حضور شواهد گسترده سازه‌های آبی در بستر پهنه نشان می‌دهد که ارجان در دوران‌های مختلف به آب رودخانه‌های مذکور شدیداً وابسته بوده است، همان‌گونه که منابع مکتوب نیز بر آن صحه می‌گذارند. همچنین، منابع نوشتاری و اخیراً بررسی‌های زمین‌شناسی نشان می‌دهند که کیفیت آب‌های زیرزمینی ارجان بسیار پایین بوده است و برای امر کشاورزی و مصارف داخلی مناسب نمی‌باشد. روی‌هم‌رفته، مدیریت آب در پهنه ارجان تداوم سکونت و استقرار و تعامل و سازش انسان با محیط را به دنبال داشت و مجموع اینها متأثر از مدیریت آب در این منطقه می-باشد.

افشین خسروثانی (1397) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.