چکیده
این پژوهش به دنبال شناخت پوشش برنامه‌های شبکه دو سیما جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با مسئله آب در سه‌ماهه تابستان 1396 و شناخت الگوهای آشکار و پنهان در این برنامه‌هاست. بدین منظور به مفاهیم بحران آب، خشکسالی، محیط‌زیست، ارتباطات زیست‌محیطی و رسانه پرداخته‌شده است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد نشانه شناختی برنامه‌های شبکه دو سیما جمهوری اسلامی تحلیل‌شده است و برای رسیدن به پاسخ سؤال‌های پژوهش از الگوی سه‌گانه جان فیسک (رمزگان واقعیت، فنی و ایدئولوژیک) استفاده‌شده است و از میان برنامه‌های ضبط‌شده که در ارتباط با مسئله آب در طول سه ماه تابستان 1396 از شبکه دو سیما جمهوری اسلامی پخش‌شده است سه برنامه به‌صورت هدفمند شامل «گفت‌وگو ویژه خبری»، مستندی در ساختار گزارش به نام«نما دو» و یک قسمت از برنامه کودک و نوجوان به نام«زندگی به‌شرط…» برای تحلیل انتخاب‌شده است. نتایج پژوهش نشان داد که مسئله محیط‌زیست و بحران آب به‌عنوان موضوع مهم جامعه امروز و آینده ایران یک مسئله چندبعدی است که رسانه ملی به بعد محیط‌زیستی آن بیشتر پرداخته است و نتوانسته است آن را به یک مسئله اجتماعی تبدیل کند. رسانه ملی نتوانسته است در فهم، مطالعه و نشان دادن بحران آب از سطح فراتر رفته و به عمق لایه‌های آن نفوذ کنند. در این برنامه‌ها فقدان تحقیق منسجم برای گردآوری مطالب ارائه‌شده دیده می‌شود همچنین در این برنامه‌ها طبیعت و اقلیم را عامل مسلط پیدایی بحران آب فرض کرده‌اند و با استفاده از واژه‌های بحران، تغییر آب و هوایی و تغییر اقلیم ناتوانی انسان را در مقابله با آن به ذهن متبادر می‌کند و اگر به عوامل انسانی آن توجه شود بیشتر به مسئله مصرف خانگی اشاره شده و آن‌هم زنان خانه‌دار مسئول بحران آب نشان داده شده است. رسانه ملی با استفاده از معناهای پنهان در این برنامه‌ها مسئله آب را برای همه فردی نشان داده است که با فردی کردن مسئله آب برای شهروندان بار مسئولیت را از دوش مسئولان واقعی بحران برداشته است. درنهایت آنچه در این پژوهش به دست آمد این است که رسانه ملی مسئله بحران آب را حذف کرده است.
لیلا نوروزی (1396) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته روزنامه نگاری، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم ارتباطات
