چکیده
آب، منشأ حیات بر روی زمین است و ادامه زیستن بدون آن ممکن نیست. امروزه کمبود آب یک معمای جهانی است که به عدم دسترسی به منابع آب سالم و کافی برای برآوردن نیازهای انسانی و اکولوژیکی مربوط می‌شود. تأمین آب و نگرانی کمبود آن، نه تنها بر مناطقی که در گذشته به عنوان خشک شناخته می شوند، بلکه بر مناطقی که تقاضا بیشتر از عرضه است نیز تأثیر می‌گذارد. بنابراین، تا زمانی که تلاش عمده‌ای برای کاهش تقاضای آب صورت نگیرد، باید انتظار زوال بیشتر منابع آب و بحران‌های مربوط به آن را داشت. این پژوهش به بحث بحران کم‌آبی در ایران، به‌ویژه در استان کردستان پرداخته است و با هدف بررسی کاربرد برنامه‌ریزی ارتباطی در تهیه طرح عملیاتی استفاده پایدار از منابع آب بر اساس راهبردهای اقتصاد چرخشی در شهرستان بانه انجام شده است. روش تحقیق، اقدام‌پژوهی مشارکتی، رویکرد گردآوری داده‌ها، ترکیبی (آمیخته) با تأکید بر مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بوده و برای تحلیل مصاحبه‌ها از روش تحلیل موضوعی در محیط نرم‌افزار مکس‌کیودی‌ای استفاده شده است. محدوده مکانی اجرای پژوهش شهرستان بانه و روش نمونه‌گیری هدفمند غیرتصادفی (گلوله‌برفی) تا رسیدن به اشباع نظری (42 نفر) بوده است. پررنگ‌کردن نقش ذی‌نفعان مختلف و اهتمام به جنبه اجتماعی موضوع آب با فراهم‌کردن بستر برای ایجاد تعامل و گفتگو میان قشرهای گوناگون جامعه که در مدیریت آب به ویژه در بعد تقاضا و مصرف، کمتر مورد توجه قرار گرفته است، مبنای اساسی برای انتخاب رویکرد نظری و روش‌شناسی در این پایان‌نامه بوده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که رویکرد برنامه‌ریزی ارتباطی و روش اقدام‌پژوهی مشارکتی با تأکید بر مشارکت ذی‌نفعان و تمرکز بر راهبردهای اقتصاد چرخشی، می‌تواند در تهیه طرح عملیاتی استفاده پایدار از منابع آب مؤثر واقع شود. فراوانی زیاد مؤلفه‌های اجتماعی در تحلیل مصاحبه‌ها و برجسته‌شدن راهبرد بازاندیشی به عنوان ضرورت ارزیابی و تجدیدنظر در الگوهای موجود در جامعه در سطوح مختلف، مخصوصاً باورها و ارزش‌های اساسی و استفاده از آنها برای ترویج اخلاق محیط‌زیستی در سطح جامعه، حاکی از موفقیت پژوهش در توجه به بعد اجتماعی – انسانی مغفول در ادبیات پژوهشی موضوع است.
مهدی کرمی (1403) پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت و برنامه‌ریزی آموزش عالی – برنامه‌ریزی محیط زیست، دانشگاه تهران، پردیس دانشکده‌های فنی – دانشکده محیط زیست.
