چکیده
عناصر اربعه و به ویژه آب از اصلی‌ترین عناصر طبیعت و از حیاتی‌ترین پدیده‌هایی است که بشر با آن مواجه شده و ضرورت و اهمیت آن را دریافته است. در ادیان قبل از زرتشت و نیز در دین زرتشت آب همواره مقدس بوده و الهه‌گان و ایزدانی از آن محافظت و مراقبت می‌کرده‌اند. بخش قابل توجهی از اسطوره‌های ادیان باستانی ایران اختصاص به آب دارد. در نظام فرهنگی و زیستی دوره‌های آغازین حیات، انسان برای شناخت و معرفی پدیده‌های هستی از شیوه‌های خاصی بهره می‌گرفت که یکی از آنها اسطوره است. اسطوره‌ها جزو اولین استدلال‌ها و تبیین‌های شناختی بشر اولیه برای مشخص کردن چیستی و جایگاه عناصر در دسترس و ناشناخته طبیعت هستند و بخشی از نظام معرفتی انسان در دوره آغاز زندگی بشری را در برمی‌گیرند. دامنه کارکردهای اسطوره اغلب شناخت قالب‌های رفتاری انسان در همه ابعاد آن و توجیهی عمومی از پدیده‌های اجتماعی- فرهنگی پیرامون اوست؛ به عبارتی اسطوره‌ها تصویر نمادین پدیده‌های طبیعت به زبانی محسوس و قابل رؤیت و بیان نمادین زیرساخت‌های اجتماعی و اندیشه مشترک در منابع باستانی و پیش از تاریخ‌‌اند که در پیوند با آیین‌ها، رفتارها، اخلاقیات و مقررات نظام سنتی اجتماعی و خانوادگی، انعکاس خارجی و عینی می‌یابند؛ بنابراین می توان با اسطوره‌ها نظام شناختی و معرفتی یک ملت و یا دین را بررسی کرد و دیدگاه‌ها و عملکردهای آنان را سنجید. بر این اساس این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی سعی دارد تا پس از اشاره‌ای اجمالی به اسطوره و کارکردهای معرفتی و هستی شناختی آن به بیان چیستی و هویت آب در باور ایرانیان باستان و در ادیان ایرانی به ویژه دین زرتشت بپردازد و کارکردهای اسطوره شناختی آن را در رابطه با بینش و نگرش ایرانیان به این پدیده طبیعی بیان نماید.
سیما عباسی، مهدی صفری و لیلا عسگری، فصلنامه علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، دوره 6، شماره 2، شماره پیاپی 2، اسفند 1396، صفحه 126-117 .
